AMOC | Το σύστημα ρύθμισης των ρευμάτων των ωκεανών οδηγείται σε κατάρρευση

Οι ανθρώπινες ενέργειες που προκάλεσαν την υπερθέρμανση του πλανήτη φαίνεται ότι έχουν οδηγήσει σε πλήρη αποσταθεροποίηση το σύστημα AMOC που ρυθμίζει τα ρεύματά του, σύμφωνα με νέα μελέτη, αυξάνοντας τις πιθανότητες αυτός ο υδάτινος μεταφορέας να καταρρεύσει ολοκληρωτικά.

Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει για μια αποδυνάμωση του Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), το οποίο μεταφέρει ζεστό, αλμυρό νερό από τις τροπικές περιοχές στη βόρεια Ευρώπη και στη συνέχεια στέλνει κρύο νερό νότια, κατά μήκος του βυθού του ωκεανού.

Οι ερευνητές που μελετούν την κλιματική αλλαγή έχουν επίσης αποκαλύψει στοιχεία για το πώς το AMOC μπορεί να απενεργοποιηθεί απότομα, προκαλώντας ραγδαίες μεταβολές της θερμοκρασίας και άλλες δραματικές μεταβολές στα παγκόσμια καιρικά συστήματα.

Οι επιστήμονες δεν έχουν εντοπίσει τώρα την επιβράδυνση του AMOC. Όμως, η νέα ανάλυση, που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Nature Climate Change, βασίζεται σε δεδομένα θερμοκρασίας και αλατότητας των ωκεανών για περισσότερο από έναν αιώνα και εμφανίζει σημαντικές αλλαγές σε οκτώ έμμεσα μέτρα για την ισχύ της κυκλοφορίας.

Αυτοί οι δείκτες υποδηλώνουν ότι το AMOC εξαντλείται και γίνεται πιο επιρρεπές σε διαταραχές που θα μπορούσαν να το εκτρέψουν από την ισορροπία του, δήλωσε ο υπεύθυνος της μελέτης Niklas Boers, ερευνητής στο Potsdam Institute for Climate Impact Research στη Γερμανία.

Εάν τερματιστεί η κυκλοφορία, θα μπορούσε να φέρει έντονο κρύο στην Ευρώπη και σε μέρη της Βόρειας Αμερικής, να αυξήσει τα επίπεδα της θάλασσας κατά μήκος της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ και να διαταράξει τους εποχικούς μουσώνες που παρέχουν νερό σε μεγάλο μέρος του κόσμου.

«Αυτή είναι μια αύξηση που μπορεί να κάνει απολύτως κατανοητό το πόσο κοντά σε ένα σημείο καμπής μπορεί να είναι ήδη το AMOC» δήλωσε ο Levke Caesar, φυσικός κλίματος στο Πανεπιστήμιο Maynooth.

Η ανάλυση του Boers δεν υποδηλώνει ακριβώς πότε μπορεί να συμβεί η αλλαγή. Αλλά «η απλή πιθανότητα ότι το σημείο καμπής του AMOC είναι κοντά, πρέπει να είναι αρκετά κίνητρο για να λάβουμε αντίμετρα» εξήγησε ο Caesar.

«Οι συνέπειες μιας κατάρρευσης θα ήταν πιθανότατα εκτεταμένες», τόνισε.

Το AMOC είναι το προϊόν μιας γιγαντιαίας πράξης εξισορρόπησης σε ολόκληρο τον ωκεανό. Ξεκινά στις τροπικές περιοχές, όπου οι υψηλές θερμοκρασίες όχι μόνο θερμαίνουν το θαλασσινό νερό, αλλά επίσης αυξάνουν το ποσοστό των αλάτων επιταχύνοντας την εξάτμιση. Αυτό το ζεστό, αλμυρό νερό ρέει βορειοανατολικά από τις ακτές των ΗΠΑ προς την Ευρώπη, δημιουργώντας το ρεύμα που γνωρίζουμε ως Ρεύμα των Κόλπων.

Αλλά καθώς το ρεύμα αποκτά γεωγραφικό πλάτος ψύχεται, προσθέτοντας πυκνότητα στα νερά που είναι ήδη φορτωμένα με αλάτι. Μέχρι να χτυπήσει τη Γροιλανδία, είναι αρκετά πυκνό για να βυθιστεί βαθιά κάτω από την επιφάνεια. Σπρώχνει άλλα βυθισμένα νερά νότια προς την Ανταρκτική, όπου αναμιγνύεται με άλλα ωκεάνια ρεύματα ως μέρος ενός παγκόσμιου συστήματος γνωστού ως «θερμοχαλίνια κυκλοφορία των ωκεανών».

Αυτή η κυκλοφορία βρίσκεται στην καρδιά του κλιματικού συστήματος της Γης, παίζοντας έναν κρίσιμο ρόλο στην αναδιανομή της θερμότητας και τη ρύθμιση των καιρικών συνθηκών σε όλο τον κόσμο.

Όσο υπάρχουν οι απαραίτητες κλίσεις θερμοκρασίας και αλατότητας, το AMOC είναι αυτοσυντηρούμενο εξήγησε ο Boers. Η προβλέψιμη φυσική που κάνει το πυκνό νερό να βυθίζεται και το ελαφρύτερο νερό να «ανεβαίνει» διατηρεί την κυκλοφορία σε έναν αέναο βρόγχο.

Όμως, η κλιματική αλλαγή άλλαξε την ισορροπία. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες κάνουν τα νερά των ωκεανών πιο ζεστά και ελαφριά. Η εισροή γλυκού νερού από την τήξη των πάγων και των παγετώνων αραιώνει την αλατότητα του Βόρειου Ατλαντικού, μειώνοντας την πυκνότητά του. Εάν αυτά τα νερά δεν είναι αρκετά βαριά για να βυθιστούν, ολόκληρο το AMOC τερματίζεται.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει. Μελέτες υποδηλώνουν ότι προς το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, μια τεράστια παγετώδης λίμνη ξεπήδησε μέσα από ένα στρώμα πάγου της Βόρειας Αμερικής. Η πλημμύρα από γλυκό νερό ξεχύθηκε στον Ατλαντικό, σταματώντας το AMOC και βυθίζοντας μεγάλο μέρος του βόρειου ημισφαιρίου –ειδικά της Ευρώπης– σε βαθύ κρύο. Οι φυσαλίδες αέρα παγιδευμένες στον πολικό πάγο υποδηλώνουν ότι η ψυχρή περίοδος διήρκεσε 1.000 χρόνια. Αναλύσεις απολιθωμάτων φυτών και αρχαίων τεχνουργημάτων υποδηλώνουν ότι η κλιματική αλλαγή μεταμόρφωσε τα οικοσυστήματα και ανάγκασε τις ανθρώπινες κοινωνίες σε μετακινήσεις και βίαιες αλλαγές.

«Το φαινόμενο είναι εγγενώς δι-σταθερό» δήλωσε ο πρόεδρος του Ωκεανογραφικού Ιδρύματος Woods Hole Peter de Menocal για το AMOC. «Είναι είτε ενεργοποιημένο είτε απενεργοποιημένο». Ωραία, είναι, όμως, έτοιμο να απενεργοποιηθεί τώρα; «Αυτό είναι το βασικό ερώτημα που μας απασχολεί» δήλωσε ο de Menocal, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα του Boers.

Στην «Ειδική Έκθεση για τον Ωκεανό και την Κρυόσφαιρα σε ένα Μεταβαλλόμενο Κλίμα» του 2019, η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή προέβλεψε ότι το AMOC θα εξασθενίσει κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα, αλλά η συνολική κατάρρευση μέσα στα επόμενα 300 χρόνια ήταν πιθανότατα κάτι το οποίο δεν περίμεναν τόσο γρήγορα οι επιστήμονες.

Η νέα μελέτη αποκαλύπτει ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή «το κρίσιμο όριο είναι πιθανότατα πολύ πιο κοντά από ό, τι θα περιμέναμε» εξηγεί ο Boers.

Οι «δυνάμεις αποκατάστασης», ή οι βρόγχοι ανατροφοδότησης, που κρατούν το AMOC σε κίνηση, είναι σε παρακμή, λέει ο ίδιος.  Όλοι οι δείκτες που αναλύθηκαν στη μελέτη του, συμπεριλαμβανομένης της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας και των συγκεντρώσεων αλατιού, έχουν μεταβληθεί προς το χειρότερο.

«Είναι σαν το AMOC να είναι ένας ασθενής που μόλις έφτασε στην αίθουσα επειγόντων περιστατικών και ο Boers παρείχε στους επιστήμονες μια αξιολόγηση των ζωτικών σημείων του ασθενούς» είπε ο de Menocal και συνέχισε: «Όλα τα σημάδια είναι συνεπή με την εικόνα του ασθενή, ο οποίος πεθαίνει…».

Οι φυσικοί ωκεανογράφοι όπως αυτός προσπαθούν επίσης να επιβεβαιώσουν την επιβράδυνση του AMOC μέσω άμεσων παρατηρήσεων. Αλλά το AMOC είναι τόσο μεγάλο και περίπλοκο που πιθανότατα θα χρειαστούν χρόνια προσεκτικής παρακολούθησης και συλλογής δεδομένων πριν από την οριστική μέτρηση. «Ωστόσο, όλοι αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο να περιμένουν αυτή την απόδειξη» είπε ο de Menocal.

Άλλωστε, υπάρχουν πολλές άλλες ενδείξεις ότι το κλίμα της Γης βρίσκεται σε πρωτοφανή επίπεδα καταστροφής. Αυτό το καλοκαίρι, ο Βορειοδυτικός Ειρηνικός εκρήγνυται από ένα κύμα καύσωνα που οι επιστήμονες λένε ότι ήταν «ουσιαστικά αδύνατο να συμβεί», αν δεν είχε βάλει το χέρι του ο άνθρωπος. Η Κίνα, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ουγκάντα ​​και η Ινδία έχουν βιώσει τεράστιες, καταστροφικές πλημμύρες. Οι πυρκαγιές μαίνονται από την Καλιφόρνια στην Τουρκία μέχρι τα παγωμένα δάση της Σιβηρίας.

Ο πλανήτης είναι θερμότερος κατά 1 βαθμό Κελσίου (1,8 βαθμοί Φαρενάιτ) και οι εμφανείς συνέπειες της επιβράδυνσης του AMOC γίνονται ήδη αισθητές. Μια επίμονη «κρύα σταγόνα» στον ωκεανό νότια της Γροιλανδίας πιστεύεται ότι προκύπτει από λιγότερο ζεστό νερό που φτάνει σε αυτήν την περιοχή. Την ίδια στιγμή, το Ρεύμα του Κόλπου έχει προκαλέσει εξαιρετικά υψηλή άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά μήκος των ανατολικών ακτών των ΗΠΑ: άπειρα είδη ψαριών και θαλάσσιας ζωής προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές, κάποτε πεθαίνοντας.

Εάν το AMOC αποσταθεροποιηθεί εντελώς, η αλλαγή θα ήταν μη αναστρέψιμη, ακόμη και σε ό,τι αφορά το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, λέει ο Boers. Η «δισταθερή» φύση του φαινομένου σημαίνει ότι θα βρει νέα ισορροπία, όταν τεθεί εκτός λειτουργίας. Ωστόσο, η επανενεργοποίηση του θα απαιτούσε μια αλλαγή σε ό,τι αφορά το κλίμα πολύ μεγαλύτερη από τις αλλαγές που προκάλεσαν την «εξόντωση» του AMOC.

«Είναι ένα από αυτά τα γεγονότα που δεν πρέπει να συμβούν και πρέπει να προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αυτό είναι ένα σύστημα με το οποίο δεν θέλουμε να μπλέξουμε» καταλήγει ο Boers.