Η στρατηγική της ΕΕ για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων

Το σύστημα τροφίμων, από την παραγωγή έως την κατανάλωση και τα απόβλητα, έχει μεγάλο αντίκτυπο στο περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων. Με τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», που παρουσιάστηκε στις 20 Μαΐου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων της ΕΕ, το οποίο θα προστατεύει την επισιτιστική ασφάλεια, τους ανθρώπους και τον φυσικό περιβάλλον, όπως αναφέρει.

Καθορισμός στόχων

Η στρατηγική παρέχει το πλαίσιο για μια σειρά νόμων που θα προτείνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την κάλυψη θεμάτων από την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα φυτοφάρμακα, τους νέους κανόνες της ΕΕ για την καλή μεταχείριση των ζώων και τα σχέδια για την αντιμετώπιση των αποβλήτων τροφίμων έως και την αντιμετώπιση της απάτης τροφίμων στην σήμανσή τους, μια πρωτοβουλία για την εκτροφή άνθρακα και τη μεταρρύθμιση του αγροτικού συστήματος της ΕΕ.

Θα συμπληρώσει την υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ και θα δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Όλες οι προτάσεις θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και έγκρισης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Παρόλο που η αγροκαλλιέργεια της ΕΕ είναι ο μόνος σημαντικός τομέας της γεωργίας παγκοσμίως που έχει μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (κατά 20% από το 1990), εξακολουθεί να ευθύνεται για περίπου το 10% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (εκ των οποίων το 70% οφείλεται σε ζώα). Μαζί με την κατασκευή, μεταποίηση, συσκευασία και μεταφορά, ο τομέας των τροφίμων είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα με τη στρατηγική, μια αλλαγή στον τρόπο παραγωγής, αγοράς και κατανάλωσης τροφίμων είναι απαραίτητη για τη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα προς το ζην όλων των οικονομικών παραγόντων στην τροφική αλυσίδα, δημιουργώντας δίκαιες οικονομικές αποδόσεις και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, θωρακίζοντας τελικά και την ευρωπαϊκή αγροτική οικονομία απέναντι στους ανταγωνιστές της.

Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο σπίτι» αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και έχει έχει ως στόχο να συμβάλλει στο στόχο για κλιματικά ουδέτερη ΕΕ έως το 2050 ενώ συνδέεται στενά με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα 2030. Στόχος της είναι να καταστήσει το σύστημα τροφίμων της ΕΕ πιο ισχυρό και ανθεκτικό σε μελλοντικές κρίσεις, όπως του Covid-19, και σε πιο επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες ή ξηρασίες.

Τα πρότυπα κατανάλωσης αλλάζουν

Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου από τον Απρίλιο του 2019, η προέλευση (53%), η τιμή (51%), η ασφάλεια των τροφίμων (50%) και η γεύση (49%) είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες για τους Ευρωπαίους, όταν αγοράζουν τρόφιμα και τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων (66%) απάντησε ότι είχε αλλάξει τις συνήθειές τους αφού ανακάλυψαν πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους για τα τρόφιμα.

Τα πρότυπα κατανάλωσης αλλάζουν, αλλά με περισσότερους από 950.000 θανάτους το 2017 που σχετίζονται με ανθυγιεινές δίαιτες και τους μισούς ενήλικους υπέρβαρους, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές μελέτες. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα υποχρεωτικό εναρμονισμένο σύστημα σήμανσης διατροφικών στοιχείων στη συσκευασία, με σκοπό να διαμορφωθεί ένα ενιαίο πλαίσιο ελέγχου και ταυτόχρονα αποκλεισμού προϊόντων που δεν θα ακολουθούν τα ευρωπαϊκά στάνταρ, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο και ώθηση σε συγκεκριμένες αγορές, εγχώριες κυρίως.

Η ΕΕ είναι ο νούμερο ένα εισαγωγέας και εξαγωγέας αγροδιατροφικών προϊόντων παγκοσμίως και η μεγαλύτερη αγορά θαλασσινών. Το ευρωπαϊκό φαγητό έχει το υψηλότερο παγκόσμιο πρότυπο και η πολιτική της ΕΕ στοχεύει στην προώθηση μιας παγκόσμιας μετάβασης στη βιωσιμότητα σε συνεργασία με τους εταίρους και μέσω εμπορικών συμφωνιών.

Το Κοινοβούλιο, ισχυρός υπερασπιστής της αειφορίας

Σε ψήφισμα σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που εγκρίθηκε τον Ιανουάριο, το Ευρωκοινοβούλιο χαιρέτισε το σχέδιο για μια στρατηγική βιώσιμου συστήματος τροφίμων και υπογράμμισε την ανάγκη αποτελεσματικότερης χρήσης των φυσικών πόρων. Επανέλαβε εκκλήσεις για μείωση της εξάρτησης από τα φυτοφάρμακα και τη χρήση λιπασμάτων και αντιβιοτικών στη γεωργία. Ζήτησε επίσης υψηλότερα πρότυπα καλής μεταχείρισης των ζώων και έναν στόχο μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων σε επίπεδο ΕΕ 50%.

Η στρατηγική της ΕΕ στη «μεγάλη εικόνα»

Όλες οι παραπάνω αναφορές συμπυκνώνονται τελικά στο σχέδιο της πράσινης μετάβασης, την περίφημη πράσινη συμφωνία, που θα αποτελέσει τον αναπτυξιακό οδηγό μαζί με το ψηφιακό μετασχηματισμό για την ευρωπαϊκή οικονομία. Η ΕΕ επιδιώκει να αποτελέσει τον πρωτοπόρο σε μια εναλλακτική προσέγγιση που θα στηριχθεί στο πνεύμα της πράσινης ανάπτυξης, μέσα από το οποίο θα οδηγηθεί και ευρωπαϊκή αγορά συνολικά σε μια ευνοϊκή παγκόσμια θέση. Το εν λόγω εγχείρημα θα ακουμπήσει νεοφυείς κλάδους της οικονομίας που θα στηριχθούν σε πολιτικές με πράσινο πρόσημο από τον τομέα των αγροτοκαλλιεργειών ,της εκτροφής των ζώων, μέχρι την εναλλακτική ενεργειακή προσέγγιση, την απεξάρτηση από τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, την ηλεκτροκίνηση κ.ά.