Οικογενειακό Δίκαιο | Οι 10 αλλαγές που έρχονται

Νέα κανονικότητα για τα παιδιά και τους διαζευγμένους γονείς επιχειρούν να δημιουργήσουν οι διατάξεις του νομοσχεδίου της κυβέρνησης, με το οποίο αλλάζει το Οικογενειακό Δίκαιο για πρώτη φορά μετά το 1983. Το τελικό κείμενο του νέου νομοθετήματος κατατέθηκε στη Βουλή στις αρχές της Μεγάλης Εβδομάδος από τον υπουργό Κωνσταντίνο Τσιάρα, και αμέσως μετά το Πάσχα θα ξεκινήσει η κοινοβουλευτική διαδικασία στις αρμόδιες επιτροπές, με στόχο να ψηφιστεί και να γίνει νόμος του κράτους μέσα στον Μάιο.

Οι αλλαγές που κομίζει, με γνώμονα το συμφέρον των παιδιών, είναι σημαντικές, καθώς καθιερώνεται με νόμο πως η γονική μέριμνα για τα παιδιά που οι γονείς τους έχουν χωρίσει θα ασκείται στο εξής από κοινού και από τους δύο και θα αφορά όλα τα σοβαρά θέματα της ζωής τους, όπως για παράδειγμα τις σπουδές τους, σε ποιο σχολείο θα πάνε, τι εκπαίδευση θα έχουν, ποια θα είναι η αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας και λοιπά.

Η ρύθμιση για την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, όπως αιτιολογείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης, στόχο έχει να μειώσει τις διαφορές μεταξύ των γονιών, αλλά κυρίως θα αυξήσει, προς το συμφέρον των παιδιών, τη συνεργασία τους και την από κοινού αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων συμβάλλοντας σε μια ομαλή καθημερινότητα για όλους.

Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί πως η γονική μέριμνα ορίζεται να ασκείται από κοινού από τους χωρισμένους γονείς για τα παιδιά τους. Δεν είναι αλήθεια πως το παιδί πρέπει να μένει τον μισό χρόνο με τον ένα γονιό και τον υπόλοιπο με τον άλλον.

Ομως, υπάρχει χωριστή πρόβλεψη για τον γονιό που δεν μένει με το παιδί του μετά το διαζύγιο.

Ετσι, για πρώτη φορά προβλέπεται ότι θα το βλέπει, θα επικοινωνεί μαζί του και θα έχει τακτικότατη επαφή, όχι «μία στις τόσες», όπως ίσχυε συνήθως, ούτε μόνον κάποιες ημέρες τα καλοκαίρια, αλλά σε χρόνο που ορίζεται, κατά τεκμήριο στο 1/3 του συνολικού χρόνου του παιδιού.

Το παιδί με άλλα λόγια θα έχει επαφή και επικοινωνία και με τους δύο γονείς τους, σε ποσοστό τουλάχιστον στο 1/3 του χρόνου του με εκείνον που δεν ζει μαζί του.

Οι γονείς του παιδιού, όμως, όπως προβλέπεται, μπορούν πρωτίστως με δική τους συμφωνία, μέσα στο πλαίσιο του νόμου, να ορίζουν τα της επικοινωνίας με το παιδί τους, με γνώμονα την αντίληψη ότι οι διαζευγμένοι γονείς μπορεί να μην είναι πια σύζυγοι, είναι όμως πάντα γονείς.

Αυτός ο ορισμός, ενδεικτικά, –για αυτό λέγεται και στο νομοσχέδιο τεκμήριο–, του 1/3 του χρόνου που θα είναι η βάση για την επικοινωνία του γονιού που δεν μένει με το παιδί μετά το διαζύγιο, θα αποτελεί και το «χαλί» πάνω στο οποίο θα πατάει και ο δικαστής στις περιπτώσεις που τα θέματα της επικοινωνίας φθάνουν στο δικαστήριο.

Αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο

Το νομοσχέδιο με τις αλλαγές του Οικογενειακού Δικαίου, το οποίο έχει, όπως ήταν αναμενόμενο, προκαλέσει –και θα προκαλέσει– μεγάλες συζητήσεις, ρυθμίζει και κάτι ακόμα που είναι σημαντικό. Την άσκηση από τον γονιό ή τους γονείς με κακό τρόπο της γονικής μέριμνας και πώς αυτό λαμβάνεται υπόψη για τη γενικότερη σχέση του με το παιδί και πώς εκτιμάται δικαστικώς.

Για το πώς ασκεί ο γονιός τη γονική μέριμνα εισάγονται με το νομοσχέδιο αντικειμενικά κριτήρια, που λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη από το δικαστήριο.

Αυτά είναι η μη καταβολή της διατροφής, ο μη σεβασμός στις δικαστικές αποφάσεις και στις συμφωνίες των διαζευγμένων γονέων και η διάρρηξη των σχέσεων του παιδιού με τον άλλον γονέα και άλλα. Βέβαια, στις περιπτώσεις που υπάρχουν ποινικά αδικήματα, όπως προσβολές γενετήσιας αξιοπρέπειας, βιασμοί κ.λπ., το νομοσχέδιο προβλέπει την αμετάκλητη καταδίκη του γονιού για να ληφθούν μέτρα σε σχέση με την επικοινωνία του με το παιδί.

Αλλο σημαντικό των νέων ρυθμίσεων είναι πως ενθαρρύνεται η επίλυση των όποιων διαφορών με διαμεσολάβηση, από εξειδικευμένους διαμεσολαβητές που ήδη υπάρχουν για τα θέματα του Οικογενειακού Δικαίου, και μόνον κατ’ εξαίρεση η προσφυγή στα δικαστήρια, καθώς οι δικαστικές περιπέτειες αφήνουν αρνητικό και πολλές φορές οδυνηρό αποτύπωμα στις σχέσεις των παιδιών με τους γονείς τους, πρωτίστως όμως στα ίδια τα παιδιά.

Μάλιστα προβλέπεται για τους δικαστές που θα ασχολούνται με τα ευαίσθητα αυτά θέματα των σχέσεων των γονιών με τα παιδιά ειδική εκπαίδευση, που θα παρέχεται στους νέους δικαστές από την Εθνική Σχολή Δικαστών, ώστε να είναι καταρτισμένοι με βάση τις πιο σύγχρονες αντιλήψεις στον τομέα αυτό, ενώ για τους ήδη υπηρετούντες δικαστικούς προβλέπονται σεμινάρια επιμόρφωσης.

Οι εκκρεμείς υποθέσεις

Σε ό,τι αφορά τις εκκρεμείς υποθέσεις, δηλαδή εκείνες που βρίσκονται ήδη στα δικαστήρια με θέματα επικοινωνίας, επιμέλειας και λοιπά για παιδιά διαζευγμένων γονιών, το νέο νομοθέτημα έχει μεταβατική διάταξη που προβλέπει πως αν δεν έχει εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση, υπάρχει η δυνατότητα μέσα σε δύο χρόνια από την ισχύ του νέου νόμου να υπάρξουν αλλαγές με βάση τις ρυθμίσεις του.

Ανάλογο ρυθμιστικό πλαίσιο με αυτό που προτείνεται με το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης έχει εφαρμογή και σε χώρες της Ευρώπης όπου η νομοθεσία προβλέπει την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας. Το πλαίσιο αυτό έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Τσεχία, η Ιρλανδία και η Σουηδία, ενώ αντίστοιχη νομοθεσία εφαρμόζουν η Λεττονία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβακία.

Επιφυλάξεις, ενστάσεις και προτάσεις

Σημαντικές επιφυλάξεις έχει εκφράσει για το νομοσχέδιο η Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου με πρόεδρο τον επίτιμο εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ιωάννη Τέντε, σε πολλές διατάξεις του και επιμέρους προβλέψεις.

Ομως σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση που αναφέρεται σε παραβατικές συμπεριφορές (βιασμό, απόπειρες βιασμού, προσβολές γενετήσιας αξιοπρέπειας) ως προϋπόθεση για τον περιορισμό ή τον αποκλεισμό του γονιού από την επικοινωνία του με το παιδί, η Εταιρεία προτείνει να αλλάξει η προτεινόμενη διάταξη που προβλέπει ότι απαιτείται αμετάκλητη απόφαση, διότι, όπως υποστηρίζει, ώσπου να βγει αμετάκλητη απόφαση έχουν περάσει πολλά χρόνια και το παιδί θα παραμένει σε εγκληματογόνο περιβάλλον.

Επίσης προτείνεται η αλλαγή της διάταξης προκειμένου να οριστεί ότι σε αυτές τις περιπτώσεις (εγκλημάτων) δεν θα υπάρχει περιορισμός της επικοινωνίας αλλά μόνον αποκλεισμός.

Τέλος, υπάρχουν επιφυλάξεις που έχει διατυπώσει δημόσια η Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου και για άλλες διατάξεις του νομοσχεδίου, ενώ επιμένει στην ίδρυση Οικογενειακών Δικαστηρίων με εξειδικευμένους δικαστές για την επίλυση των ευαίσθητων οικογενειακών διαφορών.