Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι: Τι δείχνει η σύγκριση του DNA για τη σχέση τους

Η άλωση της Κύπρου από τους Τούρκους (1571) – Πώς βρέθηκαν χιλιάδες Μουσουλμάνοι στην Κύπρο – Τι δείχνει μελέτη του 2017 για τη σχέση Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων μέσω της σύγκρισης του DNA τους;

Η μαρτυρική Κύπρος, βρίσκεται ξανά τον τελευταίο καιρό στο προσκήνιο. Η εκλογή του «ανθρώπου της Άγκυρας» Ερσίν Τατάρ, στη θέση του Προέδρου του ψευδοκράτους, ο οποίος διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι «οι διαπραγματεύσεις για λύση Ομοσπονδίας απέτυχαν», επιμένοντας σε λύση Ομοσπονδίας απέτυχαν», επιμένοντας σε λύση δύο κρατών, τον περασμένο Οκτώβριο, είναι μία δυσάρεστη εξέλιξη. Δυστυχώς, ο μετριοπαθής Μουσταφά Ακιντζί, ο «Ελληνόσπορος» (!) κατά τα ΜΜΕ που πρόσκεινται φιλικά στον Ταγίπ Ερντογάν ηττήθηκε, καθιστώντας δυσκολότερη την προοπτική επίλυσης του Κυπριακού.

Το «άνοιγμα» της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου πριν τις «εκλογές» στα Κατεχόμενα και το πικ νικ, του Ερντογάν σ’ αυτή, δύο αναμφίβολα προκλητικές και παράνομες ενέργειες, αποτελούν δείγματα ότι το μέλλον της Κύπρου, δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνο…

Και φυσικά, όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, από το 1959 με την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου ως σήμερα, φέρουν μεγαλύτερο ή μικρότερο μερίδιο ευθύνης για τα τετελεσμένα που τείνουν να δημιουργηθούν στην Κύπρο. Βέβαια, το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 που οργανώθηκε από τη χούντα της Αθήνας, με επικεφαλής τον «αόρατο δικτάτορα» Δ. Ιωαννίδη, η πλήρης αδράνεια κατά την τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974 και η μη παροχή βοήθειας, καθώς «η Κύπρος βρίσκεται μακριά» από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Αύγουστο του 1974, που οδήγησαν στον «Αττίλα 2» και την κατάληψη-κατοχή του 36,2% του νησιού, αποτελούν τα μελανότερα σημεία αυτής της περιόδου.

Η άλωση της Κύπρου από τους Τούρκους (1570-1571)

Ενώ λίγο πολύ, οι περισσότεροι Έλληνες γνωρίζουμε όσα έχουν γίνει στην Κύπρο μετά το 1974, αγνοούμε την ιστορία του νησιού. Κάνουμε αναφορές σε Τουρκοκύπριους, θεωρώντας αυτονόητο ότι αυτοί ζουν για αιώνες στην Κύπρο και δεν έχουν καμία σχέση με τους Ελληνοκύπριους. Είναι όμως τα πράγματα έτσι;

Οι πρώτοι Οθωμανοί Τούρκοι, πιστεύεται ότι έφτασαν στην Κύπρο γύρω στο 1400 και ήταν αιχμάλωτοι κυπριακών επιδρομών σε ασιατικές και αφρικανικές ακτές.

Ορισμένοι έγιναν Χριστιανοί και άλλοι παρέμειναν αβάφτιστοι. Πολλοί, βοήθησαν τους Μαμελούκους στη μάχη της Χοιροκοιτίας (7 Ιουλίου 1426), όπου οι Μαμελούκοι (στρατιωτικές δυνάμεις δούλων), που τότε κυβερνούσαν την Αίγυπτο, νίκησαν. Με επικεφαλής τον εμίρη Τανγκρεβίρ ελ Μαχμούτι, προχώρησαν προς τη Λευκωσία. Οι προύχοντες του νησιού, οι επίσκοποι, μοναχοί και ο κλήρος, έσπευσαν να τους συναντήσουν με το Ευαγγέλιο στα χέρια, προσευχόμενοι για την ευημερία των Μουσουλμάνων και ικετεύοντας για ευσπλαχνία. Ο εμίρης δέχτηκε τις ικεσίες τους.

Οι πύλες της Λευκωσίας άνοιξαν, οι Μαμελούκοι έμειναν στη πόλη λίγες μέρες, «πήραν τεράστιο πλούτο και μ’ αυτό γύρισαν στα πλοία και ξεκίνησαν για την Αίγυπτο», γράφει ο Άραβας ιστορικός Dhaheri, αξιωματούχος του σουλτάνου.

Το 1489, οι Οθωμανοί έκαναν την πρώτη τους προσπάθεια να κατακτήσουν την Κύπρο, όταν ο σουλτάνος Βαγιαζήτ έστειλε πλοία να καταλάβουν την Αμμόχωστο. Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση του βενετσιάνικου στόλου, γλίτωσε την Κύπρο. Μετά από αυτή την εξέλιξη, η βασίλισσα του νησιού Αικατερίνη Κορνάρο, αναγκάστηκε να παραδώσει τον θρόνο στη Δημοκρατίας της Βενετίας.

Από το 1426, η Κύπρος πλήρωνε φόρο υποτέλειας στον σουλτάνο της Αιγύπτου. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αίγυπτο το 1517, εισέπρατταν αυτοί τον φόρο.

Η συμπεριφορά των Βενετών προς τους Κύπριους, δεν ήταν καλή. Μάλιστα, έστελναν στο νησί εξόριστους ,εγκληματίες, ταραχοποιούς και διάφορους άλλους καταδίκους.

Το 1539, ο Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής, επιτέθηκε στη Λεμεσό, επειδή οι Βενετσιάνοι έδιναν καταφύγιο σε πειρατές που έκαναν επιθέσεις σε οθωμανικά πλοία. Η πόλη, έμεινε σε οθωμανικά χέρια ως το 1540, οπότε πέρασε πάλι στα χέρια των Βενετών, μετά από συνθήκη που υπέγραψαν με τους Τούρκους. Ωστόσο οι πειρατικές επιδρομές από την Κύπρο συνεχίζονταν. Το 1566, ανέβηκε στον θρόνο ο σουλτάνος Σελίμ Β’ ο Μέθυσος. Ο μεγάλος βεζίρης Μεχμέτ Σοκολή, ήταν σερβικής καταγωγής και δεν ήθελε πόλεμο με τους Βενετσιάνους. Όμως ο Σελίμ, άκουγε περισσότερο τις συμβουλές ενός Εβραίου φίλου του, θανάσιμου εχθρού των Βενετσιάνων, που τον παρακινούσε να κατακτήσει την Κύπρο.

Το ίδιο έκαναν και ο Λαλά Μουσταφά πασάς, στρατηγός του πεζικού και ο Πιαλή πασάς, καπετάνιος.

Το 1570, ο Σελίμ έστειλε έναν τσαούση (λοχία ή διαγγελέα) στη Βενετία, με τελεσίγραφο για παράδοση της Κύπρου. Οι Βενετοί αρνήθηκαν και άρχισαν να εξοπλίζουν πλοία για να στείλουν στην Κύπρο. Ο πάπας εξόπλισε μερικά πλοία και ζήτησε από τον ισχυρότερο Ευρωπαίο ηγεμόνα της εποχής Φίλιππο Β’ της Ισπανίας να βοηθήσει. Αυτός, ορκισμένος εχθρός των Βενετών, έστειλε ελάχιστα πλοία και έδωσε εντολή στον ναύαρχό του να μην πολεμήσει!

Στις 3 Ιουλίου 1570, οι Τούρκοι έφτασαν στην Αλυκή (Λάρνακα). Ο Λαλά Μουσταφά πασάς, επικεφαλής των στρατευμάτων, έστειλε έναν τυφλό καλόγερο στις βενετικές αρχές στη Λευκωσία ζητώντας την παράδοση της πόλης. Δεν έλαβε όμως απάντηση. Έτσι με 100.000 άντρες ξεκίνησε για την πρωτεύουσα του νησιού όπου έφτασε στις 25 Ιουλίου 1570. Η αδράνεια των Βενετών και ιδιαίτερα του τοποτηρητή Δάνδολου ήταν μοιραίες. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1570 οι Τούρκοι έκαναν γενική επίθεση στη Λευκωσία και κατάφεραν να μπουν στην πόλη όπου έγιναν σφοδρές συγκρούσεις με χιλιάδες νεκρούς: Τούρκους, Βενετσιάνους και Κύπριους, όμως τελικά οι Τούρκοι επικράτησαν. Μπήκαν στο παλάτι και αποκεφάλισαν τον Δάνδολο. Μετά την άλωση της πόλης σκότωσαν χιλιάδες ανθρώπους, τις τρεις πρώτες μέρες (20.000 μόνο την πρώτη μέρα). Τα πλούτη που μάζεψαν από την κατάκτηση της Λευκωσίας ήταν περίπου όσα αποκόμισαν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Η πόλη που έπεσε τελευταία στα χέρια των Τούρκων ήταν η Αμμόχωστος. Την υπεράσπιζαν 4.000 Ιταλοί, 200-300 “στρατιώτες” καβαλάρηδες και 3.000 Κύπριοι πολεμιστές. Οι πολιορκημένοι υπό την ηγεσία του ηρωικού Αστόρ Μπαλιόνε άντεξαν για ένα ολόκληρο χρόνο προκαλώντας τεράστιες απώλειες (80.000 άνδρες) στους Τούρκους. Τη γενική ευθύνη της άμυνας είχε ο Marco Antonio Bragadin (εξελ. Μάρκος Αντώνιος Βραγαδίνος). Έξι φορές οι γενναίοι υπερασπιστές της Αμμοχώστου απέκρουσαν τις τουρκικές επιθέσεις. Σταδιακά εκτός από τις απώλειες των πολεμιστών, οι πολιορκημένοι έμειναν με ελάχιστο μπαρούτι και λιγοστά τρόφιμα. Έτσι την 1η Αυγούστου 1571 ύψωσαν στα τείχη τη λευκή σημαία της παράδοσης. Ο Μουσταφά δέχτηκε και υποσχέθηκε ότι θα σεβαστεί τους όρους της παράδοσης. Σαν ένδειξη καλής θέλησης έστειλε τρόφιμα στην πόλη και άφησε ελεύθερους όσους ήθελαν να φύγουν. Στις 5 Αυγούστου ο Bragadin έστειλε στον Μουσταφά τον Νέστορα Μαρτινέγκο για να του αναφέρει ότι σκόπευε να του παραδώσει τα κλειδιά της πόλης. Ο Μουσταφά απάντησε ότι θα τον δεχθεί με χαρά. Έτσι ο Bragadin που είχε γεννηθεί το 1523 και είχε σπουδάσει νομικά, με την επίσημη ενδυμασία του, πήγε συνοδευόμενος από 300 άοπλους στρατιώτες, Ιταλούς Έλληνες και Αλβανούς (που είναι άγνωστο πώς βρέθηκαν εκεί) στο κατάλυμα του Μουσταφά ο οποίος τον δέχτηκε εγκάρδια.

Γύρω όμως από το κατάλυμα του τοποθέτησε φρουρά τάχα για να τιμήσει τον Bragadin. Ενώ αρχικά ο Μουσταφά ήταν φιλικός, ξαφνικά άλλαξε στάση. Οργισμένος έβγαλε το μαχαίρι του και είπε έξαλλος: “Πες μου σκύλε, γιατί κρατούσες το κάστρο αλλά δεν είχες τα μέσα για να το κάνεις; Γιατί δεν παραδόθηκες ένα μήνα νωρίτερα να μην με κάνεις να χάσω 80.000 από τους καλύτερους άνδρες του στρατού μου;”

Αφού έκοψε το αυτί του Bragadin, έδωσε εντολή να σκοτώσουν τους άοπλους στρατιώτες. Τα κεφάλια τους τα στοίβαξαν έξω από το κατάλυμα του Μουσταφά ο οποίος σήκωσε ψηλά το κεφάλι του Μπαλόνε, λέγοντας: “Να το κεφάλι του μεγάλου υπέρμαχου της Αμμοχώστου, αυτό που μου κατέστρεψε το μισό μου στράτευμα και μου έφερε τόσες δυσκολίες”.

Ακολούθησαν οι συνηθισμένες για τους Τούρκους σφαγές, λεηλασίες και ωμότητες στην πόλη της Αμμοχώστου. Σε λίγες μέρες οι Τούρκοι έσυραν τον Bragadin σε όλο τον το μήκος του τείχους, φορτωμένο με σάκους γεμάτους χώμα και πέτρες και τον ανάγκασαν να σκύβει και να φιλάει το χώμα κάθε φορά που περνούσε μπροστά από τον Μουσταφά. Στη συνέχεια, καθισμένο σε μία καρέκλα τον έδεσαν στον ιστό ενός πλοίου και τον ανέβασαν ψηλά. Έπειτα τον μετέφεραν στον χώρο των εκτελέσεων, όπου τον έδεσαν πάνω σε μία κολόνα και τον έγδαραν ζωντανό. Ο Bragadin άντεξε το μαρτύριό του μισή ώρα. Ξεψύχησε όταν το μαχαίρι του δήμιου έφτασε στη μέση του.

Ένα συγκλονιστικό γεγονός είχε συμβεί μετά την άλωση της Λευκωσίας. Ο Μουσταφά είχε κρατήσει ως δώρο για τον σουλτάνο, τους καλύτερους νέους και νέες που αιχμαλώτισε στην πόλη. Τους φόρτωσε σε τρία πλοία για να τους στείλει στην Κωνσταντινούπολη. Λίγο πριν την αναχώρηση των πλοίων όμως, μια αιχμάλωτη έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και σκοτώθηκαν και σκοτώθηκαν όλοι οι επιβαίνοντες στα πλοία, εκτός από τέσσερις. Δεν είναι σίγουρο ποια ήταν η ηρωίδα που ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη. Κάποιες πηγές αναφέρουν την Αρνάλδα, κόρη του Ευγένιου Συγκλητικού, υπεύθυνου των στρατιωτικών δυνάμεων της Λευκωσίας κατά την πολιορκία, άλλες τη Μαρία Συγκλητική (την άποψη αυτή δέχεται κι ο Κ. Άμαντος) και αλλού αναφέρεται, χωρίς όνομα, μία Κύπρια αριστοκρατικής καταγωγής.

Ο στόλος των δυτικών που ξεκίνησε για την Κύπρο, ήταν αυτός που συνέτριψε τους Τούρκους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1571). Έτσι, όταν ο Μουσταφά πασάς, γύρισε στην Κων/πολη, όχι μόνο δεν γνώρισε θριαμβευτική υποδοχή, αλλά κατηγορήθηκε από πολλούς ότι με την επίμονή του για την κατάκτηση της Κύπρου, ήταν υπεύθυνος για την πανωλεθρία της Ναυπάκτου! Το κλίμα στην Πόλη ήταν πολύ βαρύ κι ο Μουσταφά φοβόταν ακόμα και για την ίδια του τη ζωή…

Πώς βρέθηκαν οι Τουρκοκύπριοι στη Κύπρο;

Μετά την άλωση της Κύπρου, ορισμένοι ευγενείς κράτησαν τα κτήματα και τα υποστατικά τους και έγιναν σπαχήδες (ιππείς) στο τουρκικό ιππικό. Ο σουλτάνος διέταξε να μεταφερθούν έποικοι από τη Μικρά Ασία στην Κύπρο και να εξαιρεθούν από τη φορολογία.

Ανάμεσα σ’ αυτούς (800-1.200), ήταν Χριστιανοί κάτοικοι της Ανατολίας, τεχνίτες από τις πόλεις και χωρικοί που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση ή είχαν κακή φήμη. Επίσης, Εβραίοι από τη Συρία, στάλθηκαν για να ενισχύσουν το εμπόριο του νησιού. 3.000-4.000 στρατιωτικοί απ’ αυτούς που είχαν πάρει μέρος στην εκστρατεία του Μουσταφά, έμειναν στο νησί. Αυτή είναι η πρώτη σοβαρή δημογραφική επέμβαση στον πληθυσμό της Κύπρου. Οι Μουσουλμάνοι αυξήθηκαν στην Κύπρο κι από τους εξισλαμισμούς, που έγιναν μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα, ιδιαίτερα μετά τους διωγμούς του 1821. Ανάμεσα στους Τούρκους, εντάχθηκαν και κρυπτοχριστιανοί, γνωστοί σαν «λινομπάμπακοι», που φανερά εμφανίζονταν ως Μουσουλμάνοι, ενώ στην πραγματικότητα, ήταν Χριστιανοί. Ακόμα και Μαρωνίτες, αλλαξοπίστησαν στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Απογραφή του 1572, αναφέρει ότι στο νησί ζούσαν 150.000 Έλληνες. Στη Βικιπαίδεια, διαβάζουμε ότι μεταξύ 1745 και 1814, οι Μουσουλμάνοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού. Μάλιστα παρουσιάζει αριθμούς που δύσκολα γίνονται πιστευτοί. Π.χ. αναφέρει ότι το 1745, σύμφωνα με τον Drummond, υπήρχαν στην Κύπρο 150.000 Μουσουλμάνοι και 50.000 Χριστιανοί, ενώ το 1777, ο Kyprianos (sic), αναφέρει ότι υπήρχαν 47.000 Μουσουλμάνοι και 37.000 Χριστιανοί. Δηλαδή σε 32 χρόνια, κάτω από οθωμανική κυριαρχία, περισσότεροι από 100.000 Μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν την Κύπρο; Στο βιβλίο του «ΣΥΜΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ», ο Κωνσταντίνος Σπυριδάκης, που έχει πλούσια βιβλιογραφία, αναφέρει:

«Είναι βέβαιον ότι ουδέποτε, διαρκούσης της τουρκοκρατίας, ο τουρκικός πληθυσμός ήτο υπέρτερος του ελληνικού». Πάντως, το 1881, αφού η Κύπρος πέρασε στους Βρετανούς, ζούσαν στο νησί 186.000 Έλληνες και 46.000 Τούρκοι. Στην απογραφή του 2011, ζούσαν στο νησί 131.423 Τουρκοκύπριοι στα Κατεχόμενα και 28.784 στην ελεύθερη Κύπρο.

Τι δείχνει το DNA Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων

Το 2017, ερευνητική ομάδα ανέλυσε δείγματα DNA που έλαβε από Ελληνοκύπριους (Ε/Κ) και τα συνέκρινε με δείγματα Τουρκοκυπρίων(Τ/Κ), χρησιμοποιώντας 17 γενετικούς δείκτες του χρωμοσώματος Y.

Η ανάλυση των συχνοτήτων των απλοομάδων, καθώς και του φάσματος των απλοτύπων, αποκάλυψε ότι οι πατροπλευρικές (από την «πλευρά» του πατέρα) γραμμές των Ε/Κ όσο και των Τ/Κ, προέρχονται πρωτίστως από μία ενιαία γονιδιακή δεξαμενή και παρουσιάζουν πολύ στενή γενετική συγγένεια με πατροπλευρικές γραμμές της Καλαβρίας (Ιταλίας) και του Λιβάνου. Σχετικά με τις πιο πρόσφατες γενετικές καταβολές (δηλαδή μέχρι πριν 1.000 χρόνια) των δύο πληθυσμών, οι Ε/Κ και οι Τ/Κ, είναι σε ποσοστό 7%-8%, κοντινοί συγγενείς από την πλευρά του πατέρα. Όσο για τις πατροπλευρικές γραμμές που «εκτείνονται» από τον Λίβανο ως την Καλαβρία, οφείλονται στην ύπαρξη ελληνικού στοιχείου και σ’ αυτές τις περιοχές.

Οι Τ/Κ, εμφανίζονται να έχουν ποσοστό 3% κοινούς απλότυπους με τους κατοίκους της Τουρκίας και μικρότερο ποσοστό με τις χώρες της Β. Αφρικής, ιδίως τη Λιβύη. Η επιμειξία με τον τουρκικό πληθυσμό, είναι μικρή και ξεκίνησε πιθανότητα στα τέλη του 16ου αιώνα.

Ανάλυση της προέλευσης 24 κοινών απλοτύπων Ε/Κ και Τ/Κ, έδειξε ότι κανείς από τους δύο δεν συναντάται στην Τουρκία, ενώ 20/24, απαντούν μόνο στην Κύπρο.

Συμπερασματικά Ε/Κ και Τ/Κ προέρχονται από κοινή προοθωμανική πατρική γενετική δεξαμενή, που άρχισε να αλλοιώνεται μόνο μετά το 1571. Ουσιαστικά, πρόκειται για τον ίδιο πληθυσμό, καθώς η υιοθέτηση του μωαμεθανισμού από τον αυτόχθονα πληθυσμό, δεν άλλαξε βέβαια τη γενετική του σύσταση. Δυστυχώς, οι 150.000-160.000 έποικοι που ζουν σήμερα στην Κύπρο, αλλοιώνουν την πραγματική σύνθεση του πληθυσμού του νησιού και προκαλούν πρόσθετα προβλήματα στην επίλυση του Κυπριακού.

Πηγές: ΚΑΤΙΑ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ», ΛΕΥΚΩΣΙΑ 1987
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΜΑΝΤΟΣ, «ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ», ΑΘΗΝΑΙ 1956
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΥΡΙΔΑΚΙΣ, «ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ» ΛΕΥΚΩΣΙΑ 1972
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ, «Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ 2020.