Κίνδυνος αφανισμού για τα πλατάνια της Ελληνικής υπαίθρου από εισαγώμενο μύκητα

Τα εμβληματικά αιωνόβια δέντρα κινδυνεύουν από τον μύκητα «Ceratocystis Platani», ο οποίος απειλεί να αφανίσει εκατομμύρια πλατάνια εντός των επόμενων, λίγων ετών. Τα πλατάνια, αναντίρρητα, είναι απολύτως συνυφασμένα με την ελληνική επαρχία, το ελληνικό χωριό και εν γένει, την ελληνική γη, προσφέροντας στους επισκέπτες της υπαίθρου εκτός από άφθονη σκιά, και μία «εικόνα» επιβλητικού κάλλους.

Ωστόσο, ο κίνδυνος γι’ αυτά τα εμβληματικά αιωνόβια φυτά, τα οποία διανθίζουν την ομορφιά της ελληνικής φύσης, είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός και ακούει στο όνομα «μεταχρωματικό έλκος».

Πρόκειται για μία ασθένεια, η οποία απειλεί την επιβίωση των πλατάνων και η οποία έχει προκαλέσει τη θανάτωση χιλιάδων δέντρων σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.

Από την Πελοπόννησο έως την Ήπειρο, το «μεταχρωματικό έλκος» προσβάλλει τα πλατάνια, τα οποία οδηγούνται αναπόφευκτα σε θανάτωση, ανεξάρτητα ηλικίας και μεγέθους, «στερώντας» από την ελληνική φύση ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της.

Μάλιστα, όπως προειδοποιεί ο περιβαλλοντολόγος και ειδικός ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων, Παναγιώτης Τσόπελας, αν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα, τότε σε μερικά χρόνια εκατομμύρια πλατάνια θα είναι «νεκρά».

Πού οφείλεται η ασθένεια

Η ασθένεια του «μεταχρωματικού έλκους», σύμφωνα με τους επιστήμονες, οφείλεται σ’ έναν συγκεκριμένο μύκητα, ονόματι «Ceratocystis Platani», ο οποίος προσβάλλει αποκλειστικά τα πλατάνια.

Το πρώτο «θύμα» του μύκητα εντοπίστηκε στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 2003, στην περιοχή της Μεσσηνίας. Μέσα σε τέσσερα χρόνια, επεκτάθηκε και στη γειτονική Ηλεία, ενώ εντός της επόμενης δεκαετίας, κατάφερε να προσβάλλει πλατάνια σ’ όλη τη δυτική Πελοπόννησο και την Ήπειρο.

Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων, το πρόβλημα τείνει να ξεφύγει πέραν κάθε ελέγχου, με τον μύκητα να εντοπίζεται σε Μεσσηνία, Λακωνία, Αρκαδία, Ηλεία, Αχαΐα, Κόρινθο, Εύβοια, Αιτωλοακαρνανία, Φωκίδα, Ευρυτανία, Φθιώτιδα, Άρτα, Πρέβεζα, Ιωάννινα, Θεσπρωτία, Τρίκαλα και Γρεβενά.

Μάλιστα, ο Παναγιώτης Τσόπελας, ο οποίος έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της έρευνάς του στη μελέτη και τους τρόπους αντιμετώπισης του επικίνδυνου μύκητα, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ύπαρξης και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Κατά τον ίδιο, επίσης, το «Ceratocystis Platani» προσβάλλει πλατάνια, τα οποία βρίσκονται ακόμη και στις πλατείες χωριών της ελληνικής περιφέρειας, και ιδίως της Πελοποννήσου και της Ηπείρου.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του διάσημου «Πλάτανου του Παυσανία», στο Αίγιο, το οποίο είχε χαρακτηριστεί ως μνημείο πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. Μέχρι να προσβληθεί, διέθετε ύψος 40 μέτρων και περίμετρο σχεδόν 12 μέτρων, αποτελώντας ένα από τα «αρχαία δέντρα» της χώρας, με ηλικία εκατοντάδων ετών.

Πώς ήρθε στην Ελλάδα

Η Νικολέτα Σουλιώτη, συνεργάτιδα του κ. Τσόπελα, υπενθυμίζει ότι το επικίνδυνο νόσημα εισήχθη στην Ελλάδα, πιθανώς από την Ιταλία, μέσω είτε κάποιου άγνωστου φυτευτικού υλικού, είτε μέσω κάποιου μολυσμένου μηχανήματος ή εργαλείου.

Το «Ceratocystis Platani» έλκει την καταγωγή του από τη Βόρεια Αμερική και τις ανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, «μεταπήδησε» στη Γηραιά Ήπειρο, πλήττοντας κατά κύριο λόγο την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ελβετία.

Η επέκταση του μύκητα σχετίζεται άρρηκτα με τον ανθρώπινο παράγοντα, καθώς ο πλέον συνήθης τρόπος διάδοσης αφορά τα μηχανήματα εκσκαφής, τα μηχανήματα κοπής δέντρων και τα εργαλεία κλάδευσης.

Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με τον κ. Τσόπελα, η διασπορά της ασθένειας στην Ήπειρο φαίνεται ότι πραγματοποιήθηκε εξαιτίας της κατασκευής της… Εγνατίας Οδού.

Την «ευθύνη» φέρεται να διαθέτουν τα μηχανήματα της κατασκευάστριας εταιρείας, τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί το προηγούμενο διάστημα σε έργα υποδομών της Πελοποννήσου. Τα επίμαχα μηχανήματα φέρεται να «κόλλησαν» τον μύκητα, ο οποίος μεταφέρθηκε στις περιοχές της Ηπείρου, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης στο εσωτερικό του εδάφους.

Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα πρώτα προσβεβλημένα δέντρα της Ηπείρου διαπιστώθηκαν σε περιοχές κοντά στην Εγνατία Οδό.

Εστία μόλυνσης αποτελούν και οι χείμαρροι, οι οποίοι μπορούν να «μεταφέρουν» με ευκολία τα κλαδιά ή τους κορμούς μολυσμένων δέντρων, με αποτέλεσμα την προσβολή των υγιεινών πλατάνων του τοπικού οικοσυστήματος.

Πώς αντιμετωπίζεται

Τόσο ο κ. Τσόπελας, όσο και η κα Σουλιώτη διαμηνύουν ότι η κατάσταση είναι αναστρέψιμη, υπό την προϋπόθεση λήψης όλων των αναγκαίων προληπτικών μέτρων, στο πλαίσιο μίας εθνικής στρατηγικής.

Εξαιτίας της σφοδρότητας της ασθένειας, όταν ένα δέντρο προσβληθεί, τότε δεν υπάρχει δρόμος «επιστροφής» και επιβίωσης, καθώς αργά ή γρήγορα το μολυσμένο φυτό ξεραίνεται και σαπίζει.

Επομένως, κατά τους ίδιους, το βάρος θα πρέπει να ριχθεί στον τομέα της πρόληψης, μέσω της άμεσης εκρίζωσης και καταστροφής των προσβεβλημένων δέντρων, με απώτερο στόχο την αποτροπή της διασποράς της ασθένειας. Μία ακόμη μέθοδος συνίσταται στη χρήση ενός ειδικού ζιζανιοκτόνου, με το οποίο ψεκάζονται τα υγιή δέντρα που γειτνιάζουν με τα προσβεβλημένα.

Σημαίνων είναι ο ρόλος και του ανθρώπινου παράγοντα, δεδομένου ότι ο κύριος τρόπος μετάδοσης είναι τα εργαλεία και τα μηχανήματα. Ως εκ τούτου, απευθύνουν έκκληση για την ενημέρωση των αγροτών και των ανθρώπων της υπαίθρου, προκειμένου να ληφθούν ειδικά μέτρα για τον καθαρισμό και την απολύμανση των εργαλείων κλάδευσης και των μηχανημάτων εκσκαφής.