Μονή Τοπλού – Αγία Αναστασία η φαρμακολύτρια (του Γιώργου Αλεβίζου)

Μας είναι γνωστό (όχι σε όλους) ότι στη Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής (Μονή Τοπλού) βρίσκεται το ιερό χέρι – λείψανο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Εορτάζεται στις 22 Δεκεμβρίου με νηστεία.

Στη Μικρασία, στην περιοχή Μαγνησίας, στο χωριό Πετεινοχώρι (Χορόσκιοϊ) υπήρχε η εκκλησία της Αγίας Ανεστασιάς, όπως την έλεγαν οι εκεί χριστιανοί. Γινόταν πανηγύρι στις 22 Δεκέμβρη, την Κυριακή του Θωμά και την Πεντηκοστή. Ήταν η μοναδική εκκλησία που υπήρχε στην περιφέρεια Σμύρνης.

Η Αγία «Ανεστασιά» η Φαρμακολύτρια πιστεύανε πως λυτρώνει τον κόσμο από τα φαρμάκια της ζωής. «Γιαταυτό κι ηπάαινε πολύς κόσμος να προσκυνήσει, εκεί, την εικόνα τση, που ήτανε θαυματουργιά. Μα, και οι στείρες ηταζούντοστε κ’ ηπααίνανε να καταπιούνε φιτίλι απτο καντήλι τσή εκκλησιάς τση χάρης τση, με την πίστη, πάς (μήπως) πιάσουνε παιδί (πουμείνουνε) έγκυος». (Λαογραφικά – Η Ζωή στη Σμύρνη – Δημ.Ι.Αρχιγενη)

Οι Τούρκοι τη λέγανε Καρά-κήζ (μελαμψή παρθένα), επειδή το πρόσωπο της εικόνας όπως και σε όλες σχεδόν τις εικόνες ήτανε σκούρο.

Οι προσκυνηματικές παραδόσεις, τα θρησκευτικά θαύματα, η λειψανολατρεία διατήρησαν το χριστιανισμό, την ορθοδοξία, τον ελληνισμό στις ψυχές και στα σώματα των Ελλήνων της Ανατολής.

Από την εποχή του Θεοδοσίου Α΄(379-395) η κυρίαρχη εκκλησία για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της λαϊκής ψυχής προχώρησε στην αγιολατρεία έναντι της πολυ-λατρείας στην προηγούμενη περίοδο της ειδωλολατρείας. Όλοι οι χώροι της Ρώμης που είχαν μαρτυρήσει οι αγωνιστές της πίστης, ανακηρύχθηκαν προσκυνηματικοί τόποι και καθαγιάσθηκαν.

Τα λείψανα των μαρτύρων περιεδύθηκαν με ένα πέπλο ιερότητας κι έγιναν αντικείμενο λατρείας. Ήταν δε δείγματα θείας προστασίας για κάθε πόλη που τα φιλοξενούσε. Τα λείψανα ήταν ένα είδος φυλακτού για τις πόλεις. Γι’ αυτό επί αιώνες ήκμασε το «λειψανεμπόριο» που νοθεύει τη γνησιότητα της χριστιανικής πίστης.

Πάντως, ο πρώτος που κατανόησε τη σημασία των λειψάνων ήταν ο ιδρυτής της Κωνσταντινουπόλεως ο Μ. Κωνσταντίνος, ο οποίος στο ναό των Αγίων Αποστόλων άρχισε να συγκεντρώνει τα λείψανα των πρώτων μαθητών του Χριστού.

Επί των διαδόχων του Θεοδοσίου αρχίζει επίσημα η λατρεία των τοπικών και ευρύτερου βεληνεκούς αγίων. Ενώ η θαυματοποιϊα ενίσχυσε το πάθος για την απόκτηση ιερών λειψάνων. Η θαυματουργία και οι ενοραματισμοί (εν τούτω νίκα) έγιναν συστατικό της χριστιανικής λατρείας. Η θαυματομανία ευνόησε μια μορφή τοπικιστικού θρησκευτισμού, που συνεχίζεται ως τον παρόντα καιρό. Για παράδειγμα οι Επτανήσιοι, εκτός Λευκαδίτες και Κυθηρίους εκπροσωπούνται με δικούς τους αγίους στους ουρανούς.

Η λειψανολατρεία συνδέεται στενά με την μαρτυρολατρεία, την αγιολατρεία και το θαύμα. Στη θέα του ιερού λειψάνου ο πιστός διδάσκεται, πείθεται, πιστεύει και διαδίδει την ιδέα. Το λείψανο επιβεβαιώνει τη δοξασία. Γίνεται ζωντανή μαρτυρία, τεκμήριο, στοιχείο ακλόνητο για τον πιστό. Όπως ο επιστήμονας χρησιμοποιεί το φυσικό του αισθητήριο, έτσι και ο πιστός δέχεται το λείψανο και τη δοξασία.

Για κάποιους η λογική που οδηγεί στο θαύμα και στη προφητεία είναι η λογική της δεισιδαιμονίας, του φόβου, της αφέλειας. Η Τήνος και άλλοι «θαυματουργικοί» τόποι κατακλύζονται από πιστούς ζητώντας εναγωνίως «το θαύμα» που θα τους απαλύνει από τον πόνο. Και όχι λίγες φορές οι περιπτώσεις αυτοϊασης γίνονται αποδεκτές σαν θαύματα. Ο καρκίνος, ας πούμε, δεν αποτελεί εισβολή ξένων μικροβίων, αλλά μια εσωτερική βλάβη που βρίσκεται σε συνάφεια με το γενετικό υλικό των γονιδίων. Αν προκαλείται απόπ μια κατάσταση ανισορροπίας, κατά τους επιστήμονες, γεννημένη από ένα παρατεινόμενο στρες, τότε η ψυχολογική διάθεση είναι εκείνη που μπορεί να μεταλλάξει την κατάσταση ανισορροπίας. Τότε για ποιό θαύμα, για ποιόν θεό μιλούμε.

Θέματα συνδεόμενα με το θρησκευτικό συναίσθημα δεν είναι αναγκαίο να προσπαθούμε να τα ερμηνεύσουμε με λογικοφανή κριτήρια. Αυτά ή τα πιστεύεις ή δεν τα πιστεύεις και δεν πρέπει με τα μεγέθη της δικής μας απιστίας να μετράμε τα μεγέθη της ευπιστίας των ανθρώπων παλαιοτέρων εποχών. Οράματα θρησκευτικά είχαν δει όλοι σχεδόν οι μεγάλοι στρατηλάτες.

Το λείψανο (χέρι) της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, που βρίσκεται στη Σητεία στη Μονή Τοπλού ΔΕΝ έχει «εμπορευματοποιηθεί» από την Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας και κατ’ ακολουθίαν από τον Πανοσιολογιότατο Ηγούμενο κ.κ. Φιλόθεο. Προς τιμήν τους και σεβασμό τους.

Όμως, αν η «στείρα» γυναίκα ή άντρας από μια εσωτερική κατάσταση ανισορροπίας ή παρατεινόμενο στρες δεν τεκνοποιούν. Αν επισκεφθούν την Μονή Τοπλού (Σητεία), προσκυνήσουν την εικόνα – λείψανο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Αν αποκατασταθεί η εσωτερική τους ανισορροπία και τεκνοποιήσουν, τότε θα μιλάμε για αυτοϊαση; Θα μιλάμε για θαύμα;

Ο καθένας μας ας δώσει όποια απάντηση νομίζει ορθότερη.

Χωρίς να «εμπορευματοποιηθεί» το λείψανο (χέρι) της Αγίας Αναστασίας μπορεί να αποτελέσει επιπλέον κίνητρο προσκυνηματικού τουρισμού για την Μονή Τοπλού. Τα επιπλέον πιθανά έσοδα, εάν διατίθενται σε αποδεδειγμένα άπορους συμπολίτες μας, ίσως τους ανακουφίσουν από «φαρμάκια» της καθημερινότητας, επιβεβαιώνοντας τις Μικρασιατικές δοξασίες για την Αγία Αναστασία τη Φαρμακολύτρια που εορτάζεται στις 22 Δεκεμβρίου.

Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας