Το μέταλλο που «κατέστρεψε» το μυαλό και την ψυχική υγεία των σημερινών 55χρονων

Η super βενζίνη, το καύσιμο με μόλυβδο που γνώρισε την κορύφωσή του στα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, έβλαψε σοβαρά τη γνωστική και ψυχική υγεία μιας ολόκληρης γενιάς, εκτιμούν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Duke και το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, που δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο Journal of Child Psychology and Psychiatry.

Κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), μειωμένη ευφυΐα και νευρωτικές συμπεριφορές είναι το αντίτιμο που πλήρωσαν για την προσθήκη, το 1923, του τετρααιθυλομολύβδου στη βενζίνη -ώστε να μειωθεί το «χτύπημα» του κινητήρα και να βελτιωθεί η απόδοσή- όσοι γεννήθηκαν πριν το 1996, οπότε και απαγορεύτηκε η χρήση του στις ΗΠΑ.

Οι ερευνητές ανέτρεξαν σε εθνικές βάσεις δεδομένων για την υγεία και τη χρήση καυσίμων για να μετρήσουν τα επίπεδα συγκέντρωσης μολύδβου στους ανθρώπους από το 1940 έως το 2015 και να εκτιμήσουν τον αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με τους ίδιους, η χρήση του μετάλλου, που με την καύση διαχεόταν στην ατμόσφαιρα και συγκεντρωνόταν στη σκόνη, το έδαφος και τους πνεύμονες των ανθρώπων, σχετίστηκε με περίπου 151 εκατομμύρια περιστατικά ψυχικών διαταραχών στις ΗΠΑ σε μια περίοδο 75 ετών.

Generation Χ, η γενιά του μολύβδου

Η έρευνα έδειξε ότι η επιβάρυνση διέφερε μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Όσοι γεννήθηκαν το 1940 και το 2015 εμφάνιζαν τα λιγότερα σχετιζόμενα με έκθεση στον μόλυβδο νοσήματα και συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα, ενώ τα περισσότερα εντοπίζονταν σε όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1966 και 1986, κυρίως σε γεννηθέντες μεταξύ 1966 και 1970. Ο επιπολασμός συμπίπτει με την κορύφωση της χρήσης του.

«Αρχίζω να σκέφτομαι τη γενιά Χ ως τη “γενιά του μολύβδου“» δήλωσε ο Aaron Reuben, μεταδιδακτορικός ερευνητής νευροψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Duke και εκ των συγγραφέων της μελέτης, για τα άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1965 και 1980. «Ξέρουμε ότι εκτέθηκαν περισσότερο και εκτιμούμε ότι συνέχισαν να έχουν υψηλότερα ποσοστά καταστάσεων όπως άγχος, κατάθλιψη και ΔΕΠΥ» εξήγησε ο Reuben, που αναλαμβάνει Επίκουρος Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια το 2025.

Προσοχή στα παλιά σπίτια

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, οι πραγματικοί αριθμοί είναι μεγαλύτεροι, δεδομένου ότι η ερευνητική ομάδα εξέτασε μόνο τις εκπομπές και όχι άλλες μορφές έκθεσης όπως τα χρώματα, οι μολυβδοσωλήνες και οι συγκολλήσεις. Οι ερευνητές σημειώνουν πως, παρότι οι μπογιές με μόλυβδο απαγορεύτηκαν στις ΗΠΑ το 1978, υπάρχει ακόμα σε τοίχους παλαιότερων σπιτιών, αποτελώντας κίνδυνο για μικρά κυρίως παιδιά, που μπορεί να καταπιούν φλοίδες με χρώμα.

Η αμερικανική Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος έχει εκδώσει σχετικές συστάσεις για οικογένειες με παιδιά που διαβιούν σε παλιές κατοικίες, να προσέχουν ιδιαιτέρως μέρη όπως τα περβάζια και τα πλαίσια των παραθύρων, οι πόρτες, οι σκάλες, τα κάγκελα, τα κιγκλιδώματα και οι βεράντες, που μπορεί να έχουν ξεμείνει με τις μπογιές του ’70.

Μειωμένη νοημοσύνη 

Η μελέτη συνέδεσε την έκθεση μόλυβδο από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων με υστέρηση σε γνωστικές λειτουργίες, όπως αδυναμία συγκέντρωσης και οργάνωσης της σκέψης. Τα νέα ευρήματα διαβάζονται παράλληλα με κάποια παλαιότερα της ίδιας ερευνητικής ομάδας με επικεφαλής τον Reuben, πίσω στο 2015, οπότε ανακάλυψαν ότι η έκθεση σε εκπομπές μολύβδου κατά την παιδική ηλικία «άρπαξε» από τη συλλογική νοημοσύνη 824 εκατ. μονάδες του δείκτη ευφυίας (IQ), τρεις κατά μέσο όρο για καθέναν από τους περισσότερους των 170 εκατ. Αμερικανούς.

Ανασκόπηση που δημοσιεύει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, σημειώνει ότι νευροτοξικές ιδιότητες του μολύβδου μπορούν να διαταράξουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών, τις λεπτές κινητικές δεξιότητες και τα συναισθήματα, οδηγώντας σε προβλήματα συμπεριφοράς, μειωμένη νοημοσύνη και κακές σχολικές επιδόσεις. Επιπλέον, συνδέεται με βλάβες στο καρδιαγγειακό, νεφρικό και αναπαραγωγικό σύστημα.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η βιομηχανία αγνόησε τις προειδοποιήσεις για τη νευροτοξικότητά του, φτάνοντας να εκλύει 200.000 τόνους τοξικού μολύβδου τον χρόνο κατά τη δεκαετία του 1970. Η απαγόρευσή του από τα καύσιμα συνδέθηκε με σημαντική πτώση των επιπέδων του στο αίμα των παιδιών και αύξηση της μέσης νοημοσύνης.

Στην Ευρώπη, οι συγκεντρώσεις μολύβδου στο αίμα κυμαίνονται από 2,4 μg/L έως 42 μg/L.  Εξακολουθεί να συγκαταλέγεται μεταξύ των δέκα πρώτων χημικών ουσιών αυξημένης ανησυχίας για τη δημόσια υγεία στον παγκοσμίως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου η χρήση του επιτρέπεται σε βλήματα, σφαίρες και σύνεργα ψαρέματος.

Το έγκλημα του μολύβδου 

Πέρα από την αυξημένη ζήτηση ψυχιατρικής περίθαλψης, ο Reuben επικαλείται στη μελέτη του και τα υψηλότερα ποσοστά νεανικής εγκληματικότητας τη «χρυσή εποχή» της super μολυβδούχου βενζίνης. Πρόκειται για παλαιότερη ερευνητική εργασία που πρότεινε ότι η μείωση του νευροτοξικού μολύβδου συνέβαλε στη μείωση των δολοφονιών από τη δεκαετία του 1990 έως τη δεκαετία του 2010. Η αμερικανική μελέτη του 2007 κατέληξε ότι η εξάλειψη του καυσίμου μείωσε πιθανώς έως και πάνω από 50% την εγκληματικότητα.

Αν και σχετικές έρευνες παρουσιάζουν ισχυρές έως αδύναμες συνδέσεις μεταξύ μολύβδου και εγκληματικότητας, μερίδα επιστημόνων τις στηλιτεύει ως «προκατειλημμένες», χωρίς ουσιαστικές αποδείξεις.

Η σταδιακή εξαφάνιση της super βενζίνης

Σύμφωνα με το Our World in Data, σήμερα η χρήση βενζίνης με μόλυβδο απαγορεύεται σε όλες τις χώρες. Δείτε στο βίντεο την πορεία μέχρι την οριστική διαγραφή της από τον παγκόσμιο χάρτη: