Αριστοκρατία… και αξιοκρατία…!

Είναι γνωστό πια σήμερα ότι οι νέοι αποστρέφονται όλο και περισσότερο την πολιτική. Οι αιτίες είναι πολλές και μερικές απ’ αυτές είναι γνωστές.

Η αναξιοπιστία του πολιτικού λόγου των κομμάτων, η περιθωριοποίηση διάφορων κοινωνικών στρωμάτων, η άμβλυνση των ιδεολογικών διαφορών, η επικράτηση καταναλωτικών προτύπων, η πτώση του επιπέδου της παρεχόμενης παιδείας, η αίσθηση περί της αδυναμίας επηρεασμού των διεθνών και εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων, η αλλαγή των προτύπων συμπεριφοράς και πολλοί άλλοι.

Το σύγχρονο πολιτικό σύστημα έχει εξελιχθεί σε μια συστηματικά επαναλαμβανόμενη υποσχεσιολογία, η οποία ακολουθείται από αθέτηση των υποσχέσεων μετά τις εκλογές. Το φαινόμενο αυτό επιτείνει κάθε φορά όλο και περισσότερο την αναξιοπιστία του πολιτικού λόγου, ο οποίος πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως «ξύλινος», στηριζόμενος σε στερεότυπες εκφράσεις κατάλληλες για κάθε περίπτωση.

Πολλοί πολίτες σε μια αγωνιώδη προσπάθεια για επιβίωση και προκοπή, δεν έχουν διαθέσιμο χρόνο για να ασχοληθούν με την πολιτική. Παλαιότερα οι έντονες ιδεολογικές διαφοροποιήσεις λόγω της ύπαρξης αντιπάλων ιδεολογιών και το όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας κινητοποιούσαν μεγάλες μάζες προς την πολιτική δραστηριότητα. Απ’ αυτήν την κινητοποίηση ήταν δυνατόν να παρουσιαστούν πολλοί φερέλπιδες πολιτικοί. Σήμερα, όμως, τα ιδεολογικά σύνορα έχουν πέσει και το όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας έχει ξεθωριάσει για αντικειμενικούς λόγους.

Οι αστικές κοινωνίες έχουν μεταβληθεί σε υπερκαταναλωτικές κοινωνίες, όπου οι τεχνητές ανάγκες υπερβαίνουν κατά πολύ τα οικονομικά μέσα των καταναλωτών. Έτσι, οι πολίτες έχουν μεταβληθεί σε υπέρ-δανειζόμενους υπέρ-καταναλωτές προϊόντων. Η ίδια η πολιτική έχει λάβει την μορφή ενός διαφημιζομένου προϊόντος, το οποίο γίνεται ολοένα και λιγότερο ελκυστικό.

Η «προαγωγή» της πολιτικής σε διαφημιστικό προϊόν απαγορεύει στους μη διαθέτοντες οικονομικά μέσα ή άλλα οικονομικά και πολιτικά στηρίγματα, να συμμετάσχουν με επιτυχία στο πολιτικό παιχνίδι. Ετσι, η πολιτική γίνεται αντιπαθητική και δυσπρόσιτη στους πολίτες.

Πραγματικά, η αίσθηση ότι ο μεμονωμένος άνθρωπος δεν είναι σε θέση να επηρεάσει την ροή των γεγονότων ούτε να ελέγξει καταστάσεις, η εξέλιξη των οποίων είναι προδιαγεγραμμένη από τα σχέδια κάποιων άλλων, δένει τα χέρια σε πολλούς, οι οποίοι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα ήταν δυνατόν να αναλάβουν δράση. Όμως, αυτή η άποψη δεν είναι σωστή και δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα. Ακόμη και μία μοναδική ιδέα είναι σε θέση από μόνη της να αλλάξει τον κόσμο, αν γίνει αποδεκτή από τους άλλους. Άλλωστε, η συλλογική προσπάθεια είναι εκείνη, η οποία εξασφαλίζει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής δράσης.

Η επιθυμία του νέου και της νέας να ασχοληθεί με την πολιτική σε όλες τις διάφορες εκφάνσεις της σε μια σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία οριοθετείται από τις ανάγκες που έχει ή και θέτει η ίδια η προσωπικότητά του και η συνείδησή του. Βεβαίως, στις περισσότερες περιπτώσεις η αναγκαιότητα είναι ο πρώτος κινητήριος παράγοντας της δράσης.

Πολιτική σημαίνει συνδυασμός του αιτήματος για συλλογικότητα στο συμφέρον και την δράση, καθώς και του αιτήματος για αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναγκών και των προβλημάτων. H πολιτική δράση κάθε επιπέδου πραγματοποιείται από πρόσωπα, τα οποία χαρακτηρίζονται από τις όποιες δυνατότητες και προθέσεις τους. Η συνεργασία αυτών των προσώπων είναι που κάνει αποτελεσματικό το έργο, το οποίο επιτελούν. Όμως, τα μεμονωμένα πρόσωπα οδηγούνται στην κάθε μορφής πολιτική δραστηριοποίηση εξ αιτίας κάποιων συγκεκριμένων λόγων. Χωρίς τα συγκεκριμένα αυτά αίτια και συνθήκες, δεν θα υπήρχε έντονος ο λόγος ενασχόλησης με το αντικείμενο της πολιτικής. Η ενασχόληση αυτή, ιδίως για κάποιον, ο οποίος είναι νέος στην ηλικία, προϋποθέτει το κατάλληλο ιδεολογικό, πνευματικό και υλικό περιβάλλον, καθώς και τα απαραίτητα κίνητρα, τα οποία θα γείρουν την πλάστιγγα της κρίσης και της απόφασης προς την κατεύθυνση της πολιτικής δραστηριοποίησης.

Η σύγχρονη αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, σε αντιδιαστολή προς την αρχαία άμεση Δημοκρατία, περιορίζει κατ’ εξοχήν τις ουσιαστικές ευκαιρίες ενασχόλησης με την πολιτική σε υψηλό επίπεδο. Στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία οι πολίτες εναλλάσσονταν σε ορισμένα δημόσια αξιώματα με κλήρωση, σύμφωνα με την προϋπόθεση ότι όλοι οι πολίτες είναι όχι μόνο ίσοι ως προς τα δικαιώματα, αλλά και ισάξιοι. Ετσι, η εκτελεστική εξουσία ήταν αιρετή για ένα χρόνο και παρ’ ότι όλοι οι πολίτες είχαν την δυνατότητα να αγορεύσουν ενώπιον της εκκλησίας του δήμου και να είναι υποψήφιοι, ήταν συχνό το φαινόμενο, το οποίο συμβαίνει ακόμα και στις ημέρες μας, της συχνής επανεκλογής κάποιου συγκεκριμένου προσώπου.

Κατά την αρχαιότητα το φαινόμενο αυτό είχε τον χαρακτήρα της ελεύθερης επιλογής του άξιου, και κατάλληλου ηγέτη. Στην σύγχρονη εποχή το φαινόμενο έχει τον χαρακτήρα της εκμετάλλευσης των πολιτικών πόρων, καθώς και των ευκαιριών που δημιουργούνται μέσα στα γρανάζια ενός πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικού συστήματος, τα συμφέροντα του οποίου δεν ταυτίζονται πλήρως με τα ευρύτερα συμφέροντα της κοινωνίας, προς το κοινό συμφέρον.

Η εκμετάλλευση αυτή των διαθέσιμων πολιτικών πόρων, όπως είναι φυσικό, επιτυγχάνεται εκ μέρους ενός φιλόδοξου προσώπου, του οποίου οι φιλοδοξίες δεν αποκλείεται να είναι εντελώς θεμιτές. Όμως, οι ευκαιρίες δεν είναι ίσες εκ των προτέρων, όπως θα επιθυμούσε κάθε λογικός δημοκρατικός πολίτης, με αποτέλεσμα να είναι συνηθισμένο φαινόμενο η εκλογή ανάξιων, ανίκανων ή ακατάλληλων προσώπων σε διάφορες δημόσιες θέσεις.

Αυτή η κατάσταση δημιουργεί ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα διατήρησης της αναξιοκρατίας και της ισοπέδωσης των αξιών -και των άξιων-, προς όφελος, στην καλύτερη περίπτωση, των «χρυσών» μετριοτήτων.

Εφόσον θεωρηθεί, όπως πίστευε ο Αριστοτέλης, ότι η πολιτική πρέπει να αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος, τότε είναι αναγκαία η επιλογή και η προώθηση των ικανών σε θέσεις λήψης των αποφάσεων.

Ο νέος χρειάζεται κίνητρα για να ασχοληθεί με την πολιτική, όπως και με οποιαδήποτε άλλη ασχολία. Σαν κίνητρα δεν πρέπει να θεωρούνται μόνο τα συγκεκριμένα υλικά και ηθικά κίνητρα, τα οποία μπαίνουν ή αναιρούνται από την πολιτική εξουσία. Ως κίνητρα πρέπει να είναι και οι ιδιότητες του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, στο οποίο βρίσκεται και κινείται ο νέος. Απαραίτητοι για την ευρύτερη κοινωνία είναι όλοι οι νέοι, οι οποίοι προσφέρουν την κάθε είδους εργασία τους και την εν γένει δραστηριότητά τους. Αλλά σε κάθε τομέα της ζωής είναι κατ’ εξοχήν απαραίτητοι εκείνοι που έχουν ηγετικά προσόντα, γνώσεις και όρεξη. Αυτοί, όμως, δεν μπορούν να δράσουν και να εκφρασθούν αποτελεσματικά σε ένα περιβάλλον αναξιοκρατίας, φαυλότητας, δημαγωγίας, αναξιοπιστίας, ή έστω μόνο μετριοκρατίας.

Τέλος, πρέπει να πούμε ότι η αριστοκρατική προσέγγιση του ζητήματος της ενασχόλησης των νέων με την πολιτική, δηλαδή η δημιουργία ενός αξιοκρατικού δημόσιου περιβάλλοντος, αποτελεί αξιόλογη προϋπόθεση κινητοποίησης των νέων προς την πολιτική δράση, ιδίως εκείνων των νέων, οι οποίοι λόγω ικανότητας, γνώσης και καλών προθέσεων είναι σε θέση να προσφέρουν σε σημαντικό βαθμό στα κοινά του τόπου τους.

Αυτή η άποψη, αν και έχει οικουμενική ισχύ, έχει μεγαλύτερη σημασία για την πατρίδα μας, η οποία μαστίζεται από την αναξιοκρατία, τον νεποτισμό, τον κομματισμό, την ανειλικρινή υποσχεσιολογία και την μετριοκρατία, η οποία μάλιστα προσεγγίζει πολλές φορές τα όρια της ασημαντοκρατίας.

(ερώτηση) Τελικά, η αριστοκρατία είναι το τελευταίο καταφύγιο της δημοκρατίας;

Μάλλον όχι…!!!