Πιο κοντά οι πόλεμοι για το νερό – Οι 9 πιο πιθανές εστίες συγκρούσεων

Η φθίνουσα διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να θεωρείται μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις περιβαλλοντικής ασφάλειας του αιώνα. Αυτή είναι η άποψη ενός ειδικού στρατιωτικής γεωγραφίας και περιβαλλοντικής ασφάλειας, ο οποίος δημοσίευσε πρόσφατα μια μελέτη -και την παρουσιάζει το δίκτυο CNBC- που εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στη λειψυδρία, τη γεωπολιτική και την πιθανότητα βίαιων συγκρούσεων σε έναν κόσμο που θερμαίνεται.

Ο Φράνσις Γκαλγκάνο, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Villanova στην Πενσυλβάνια, είπε ότι η κακή διακυβέρνηση σε έντονα ευάλωτες περιοχές -ειδικά στις διασυνοριακές λεκάνες απορροής ποταμών- και η βαθύτερη κλιματική κρίση αποτελούν δύο βασικές ανησυχίες.

Υπολογίζεται ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός αντιμετωπίζει ήδη σοβαρή λειψυδρία κατά τη διάρκεια τουλάχιστον ενός μέρους του έτους

«Έχετε αυτό το πρόβλημα διακυβέρνησης και έχετε αυτό το αυξανόμενο αποτέλεσμα της ξηρασίας και της κλιματικής αλλαγής. Νομίζω ότι αυτό είναι το θεμελιώδες πράγμα που αποσταθεροποιεί την ικανότητά μας να [επιλύουμε τις συγκρούσεις για το νερό] ειρηνικά και αποτελεσματικά», δήλωσε ο Γκαλγκάνο στο CNBC.

«Ελπίζω πραγματικά να κάνω λάθος», πρόσθεσε. «Αλλά αυτή είναι η θέση μου και σίγουρα τα δεδομένα φαίνεται να το επιβεβαιώνουν».

Η προοπτική των υδάτινων πολέμων είναι μια μακροχρόνια και ενεργή συζήτηση, με όλους, από υψηλόβαθμους αξιωματούχους του ΟΗΕ έως διάσημους ειδικούς στην υδροπολιτική, να εκφράζουν την ανησυχία τους για τους κινδύνους που αναπτύσσονται.

Άλλοι, ωστόσο, είναι πιο δύσπιστοι. Το Διεθνές Ινστιτούτο Νερού της Στοκχόλμης (SIWI), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με εξειδίκευση στη διακυβέρνηση του νερού, έχει πει ότι ακόμη και εν μέσω πιθανής αύξησης κοινωνικών συγκρούσεων και βίας, «το νερό μπορεί να είναι μια γέφυρα για ειρηνικές διαπραγματεύσεις παρά ένα έναυσμα ή όπλο πολέμου».

Λειψυδρία και βιωσιμότητα του νερού

Η βιωσιμότητα του νερού έχει γίνει μια ολοένα και πιο επείγουσα παγκόσμια πρόκληση. Υπολογίζεται ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός αντιμετωπίζει ήδη σοβαρή λειψυδρία κατά τη διάρκεια τουλάχιστον ενός μέρους του έτους, ενώ τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πέρυσι από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων προειδοποιούσαν ότι ένα εκπληκτικό ποσό 70 τρισεκατομμυρίων δολαρίων -ή 31% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος- θα μπορούσε να είναι εκτεθειμένο σε υψηλή πίεση λόγω του προβλήματος με το νερό έως το 2050.

Παγκόσμια Τράπεζα και δείκτης κυβερνητικής αποτελεσματικότητας

Ο αυξανόμενος ανταγωνισμός για το νερό σε περιοχές που ήδη βιώνουν τη λειψυδρία, παράλληλα με τη σύνθετη επίδραση της κλιματικής αλλαγής, έχει οδηγήσει σε μια αναζωπύρωση της συζήτησης και των διεθνών πορωτοσέλιδων των ΜΜΕ που σχετίζεται με το νερό τους τελευταίους μήνες.

Κάτοικοι της πρωτεύουσας του Μεξικού βγήκαν στους δρόμους τον Ιανουάριο για να διαμαρτυρηθούν για την «άνευ προηγουμένου» εβδομαδιαία έλλειψη νερού, οι ιρανικές αρχές προειδοποίησαν τον Ιούνιο ότι η Τεχεράνη και περισσότερες από 800 πόλεις και χωριά κινδυνεύουν από καθίζηση και η Moody’s Ratings πρόσφατα ανέφερε σοβαρές ελλείψεις νερού στην Ινδία, που θα μπορούσαν να βλάψουν την κρατική πιστωτική της δύναμη.

Η σοβαρότητα της παγκόσμιας κρίσης του νερού και η λειψυδρία υπογραμμίστηκε περαιτέρω από την ανησυχητική αύξηση του αριθμού των περιστατικών ασφαλείας.

Στοιχεία που αναφέρθηκαν από την Control Risks στις αρχές Ιουνίου διαπίστωσαν ότι ο μέσος αριθμός μηνιαίων περιστατικών ασφάλειας που σχετίζονται με το νερό αυξήθηκε κατά περισσότερο από 230% μεταξύ της αρχής του 2019 και του Μαΐου 2024.

Η παγκόσμια εταιρεία συμβούλων κινδύνου, η οποία είπε ότι αυτά τα περιστατικά περιλάμβαναν διαμαρτυρίες και βίαιες ταραχές που συνδέονται με έλλειψη νερού ή ρύπανση, προειδοποίησε ότι αυτή η τάση είναι «πολύ απίθανο» να επιβραδυνθεί τους επόμενους μήνες.

Ένταση Αιγύπτου-Αιθιοπίας

Ο Γκαλγκάνο του Πανεπιστημίου Villanova προσδιόρισε εννέα διεθνείς λεκάνες απορροής ποταμών ως σημεία ανάφλεξης στα οποία είτε λαμβάνει χώρα ήδη σύγκρουση είτε η πιθανότητα ένοπλης σύγκρουσης είναι υψηλή.

Αυτές περιελάμβαναν τη λεκάνη του Νείλου στην Αφρική, τις λεκάνες των ποταμών Τίγρη – Ευφράτη της νοτιοδυτικής Ασίας και τους ποταμούς Helmand και Harirud κατά μήκος των συνόρων Αφγανιστάν και Ιράν.

Στη λεκάνη του Νείλου, ο Γκαλγκάνο είπε ότι οι παρόχθιες χώρες -δηλαδή οι χώρες που βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού- δεν έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να καταλήξουν σε συμφωνία για ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο φράγμα, και η Αίγυπτος έχει επισήμως γνωστοποιήσει ότι θα πάνε σε πόλεμο.

Η Αίγυπτος και η Αιθιοπία έχουν εγκλωβιστεί σε μια πολυετή διαμάχη σχετικά με την κατασκευή ενός υδροηλεκτρικού φράγματος 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον κύριο παραπόταμο του Νείλου.

Η Αίγυπτος φοβάται ότι το Grand Ethiopian Renaissance Dam, ή GERD, θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην παροχή νερού και άρδευσης κατάντη, εκτός εάν η Αιθιοπία λάβει υπόψη τις ανάγκες της. Υπάρχουν συνεχείς φόβοι ότι η κατάσταση θα μπορούσε να προκαλέσει σύγκρουση πλήρους κλίμακας.

«Εάν περιορίσει ουσιαστικά τη ροή του νερού στην Αίγυπτο, τότε αυτό είναι σίγουρα ένα σημείο ανάφλεξης. Προσπαθούν από το 2011 να καταλήξουν σε κάποιο είδος δομημένης συμφωνίας και ακόμα δεν μπορούν να το κάνουν. Το βλέπω ως πραγματικό πρόβλημα», είπε ο Γκαλγκάνο.

Τουρκία, Συρία και Ιράκ

Οι ποταμοί Τίγρης-Ευφράτης, που ακολουθούν περίπου παράλληλες διαδρομές στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, αναγνωρίστηκαν ως ένα άλλο σημείο ανάφλεξης.

Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «φαίνεται να είναι πιο εδραιωμένος στις εθνικιστικές του θέσεις σε πολλά πράγματα, οπότε παίρνει μια απόφαση να δεσμεύσει πραγματικά το νερό; Και τότε έχετε το Ιράκ και τη Συρία χωρίς νερό», πρόσθεσε ο Γκαλγκάνο.

«Έχετε προβλήματα με το νερό που έρχεται στα Ιμαλάια, με την Κίνα – ειδικά τη δυτική Κίνα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς πραγματικά εκεί που μπορεί πραγματικά να τους αμφισβητήσει στρατιωτικά, αλλά είναι ένα σημείο ανάφλεξης για το οποίο ανησυχούμε», συνέχισε.

«Το ίδιο με τον ποταμό Βραχμαπούτρα και τον Ινδό ποταμό στην περιοχή μεταξύ Ινδίας, Πακιστάν και Νεπάλ. Όλα αυτά είναι μεγάλα παγκόσμια σημεία ανάφλεξης».

Εν μέσω φόβων για την προοπτική πολέμων για το νερό, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δημοσίευσε τον Μάρτιο μια λίστα με επτά πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες και οι αρμόδιες αρχές για να αντιμετωπίσουν τις διαφαινόμενες ελλείψεις νερού.

Αυτά περιλάμβαναν μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση φυσικών χώρων, τη βελτίωση της απόδοσης του νερού, την αντιμετώπιση διαρροών νερού, την εκμετάλλευση μη συμβατικών πηγών νερού όπως η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση λυμάτων και η εφαρμογή ολοκληρωμένων προσεγγίσεων στη λήψη αποφάσεων.