20 Μαίου: Παγκόσμια ημέρα μέλισσας

Η 20η Μαΐου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας, μια ημέρα που πρέπει να λαμβάνουμε κάθε χρόνο ως αφορμή για περαιτέρω ευαισθητοποίηση και δράση.

Η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας γιορτάζεται προς τιμήν του Anton Janša, πρωτοπόρου της μελισσοκομίας που γεννήθηκε στις 20 Μαΐου του 1734. Σκοπός της συγκεκριμένης παγκόσμιας ημέρας είναι η αναγνώριση της τεράστιας σημασίας των μελισσών και των άλλων επικονιαστών για το οικοσύστημα.

Ο λόγος που η ημέρα αυτή είναι τόσο σημαντική, είναι ότι χωρίς τις μέλισσες, τους βασικούς επικονιαστές των περισσότερων φυτών, δεν θα υπήρχε ζωή στη γη. Δυστυχώς, παρά τα ανεκτίμητα δώρα που μας προσφέρουν, τα ακούραστα, κοινωνικά, και πανέξυπνα αυτά έντομα κινδυνεύουν σήμερα από εξαφάνιση. Η προστασία των μελισσών είναι ζωτικής σημασίας για όλα τα πλάσματα του πλανήτη μας. Αλλά επειδή η ευαισθητοποίηση προκύπτει απ’ τη γνώση, ας γνωριστούμε λίγο καλύτερα με τα συναρπαστικά αυτά ζουζούνια.

Ακολουθούν μερικές τρομερά ενδιαφέρουσες αλήθειες για τις μέλισσες που ίσως δεν γνωρίζατε, καθώς και κάποιες προτάσεις για να συμβάλετε στην προστασία τους.

Ιστορία

1. Οι μέλισσες υπάρχουν εδώ και πάνω από 100 εκατομμύρια χρόνια.

2. Όλοι οι πολιτισμοί είχαν μύθους σχετικά με τις μέλισσες. Διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη γέννηση και στην παιδική ηλικία του Δία, και θεωρούνταν τα δάκρυα του Αιγυπτιακού θεού του Ήλιου, Άμμωνα Ρα. Το μέλι και οι μέλισσες αναφέρονται τόσο στη Βίβλιο, όσο και στα αρχαία Σανσκριτικά κείμενα.

3. Η πρώτη καταγραφή συγκομιδής μελιού είναι μια σπηλαιογραφία σε σπηλιές της Ισπανίας όπου κατοικούσαν άνθρωποι 6000-8000 χρόνια πριν.

4. Το αρχαιότερο αλκοολούχο ποτό του κόσμο παρήχθη στην Κίνα περίπου το 7000π.Χ., και ήταν βασισμένο σε μέλι που είχε υποστεί ζύμωση.

5. Ο πρώτος πολιτισμός που εξάσκησε συστηματικά και διαδεδομένα τη μελισσοκομία ήταν οι Αιγύπτιοι το 2500 π.Χ.

6. Μέλι 3000 ετών που εξακολουθούσε να θεωρείται βρώσιμο βρέθηκε στον τάφο του Βασιλιά Τουταγχαμών όταν ανοίχτηκε το 1922.

7. Ο Άγιος Βαλεντίνος, εκτός από προστάτης άγιος των ερωτευμένων, είναι και ο προστάτης άγιος των μελισσοκόμων.

Βιολογία

1. Οι μέλισσες έχουν 170 οσφρητικούς υποδοχείς, κάτι που καθιστά την αίσθηση της όσφρησής τους 50 φορές πιο ισχυρή από αυτή ενός σκύλου.

2. Οι μέλισσες έχουν πέντε μάτια.

3. Ο εγκέφαλος μιας μέλισσας έχει περίπου το μέγεθος δύο σπόρων σησαμιού.

4. Οι μέλισσες έχουν 2 στομάχια – ένα για να τρώνε, κι ένα για να αποθηκεύουν το νέκταρ και να το επεξεργάζονται ώστε να γίνει μέλι.

5. Δεν μπορούν να δουν το κόκκινο φως αλλά μπορούν να δουν το υπεριώδες. Αυτό τις καθιστά ικανές να βλέπουν τα μοτίβα υπεριώδους φωτός στα λουλούδια που δεν είναι ορατά στον άνθρωπο.

6. Παρότι το δηλητήριο της μέλισσας είναι πιο θανατηφόρο ακόμα κι απ’ αυτό της κόμπρας, χρειάζεται περίπου 3800 τσιμπήματα από μέλισσες για να σκοτώσουν τον μέσο (μη αλλεργικό) άνθρωπο.

Συμπεριφορά

1. Σε μια μόνο εξόρμηση επικονίασης, μια εργάτρια μέλισσα θα επισκεφτεί 50-100 λουλούδια.

2. Μια μέλισσα μπορεί να σηκώσει το 35% του σωματικού της βάρους σε γύρη.

3. Όταν μια μέλισσα βρει μια ικανοποιητική πηγή τροφής, μεταδίδει την πληροφορία στις άλλες όταν γυρνά στο μελίσσι κάνοντας ένα ιδιαίτερο χορευτικό, τα χαρακτηριστικά του οποίου θα υποδείξουν στις υπόλοιπες μέλισσες την τοποθεσία, την απόσταση, και το μέγεθος της πηγής τροφής.

4. Γύρω στο τέλος του καλοκαιριού, όταν δεν υπάρχει πια αρκετό νέκταρ, κάποιες απελπισμένες μέλισσες θα καταφύγουν στη ληστεία άλλων μελισσιών για να κρατήσουν ζωντανή την αποικία τους.

5. Οι μέλισσες επικοινωνούν, μεταξύ άλλων, αναδίδοντας φερομόνες. Καθώς οι εργάτριες καθαρίζουν και ταΐζουν τα μέλη του μελισσιού, αναδίδουν αυτές τις φερομόνες που υποδεικνύουν την κατάσταση της υγείας της αποικίας. Η βασίλισσα αναδίδει τη δική της μοναδική φερομόνη. Κάθε μελίσσι έχει τη δική του ιδιαίτερη μυρωδιά, έτσι ώστε να αναγνωρίζονται τα μέλη μεταξύ τους.

6. Οι μέλισσες δουλεύουν ολημερίς κι ολονυχτίς για να διατηρούν καθαρό το μελίσσι, ξεσκονίζοντας τρίχες και σκόνη, και απομακρύνοντας τα παράσιτα. Είναι, μάλιστα, τόσο μανιώδεις με την καθαριότητα, ώστε φεύγουν απ’ το μελίσσι όταν νιώθουν ότι πρόκειται να πεθάνουν, για να μην μολύνουν τις προμήθειες και τους απογόνους. Υπάρχουν εργάτριες μέλισσες οι οποίες έχουν συγκεκριμένη δουλειά να βγάζουν τις ετοιμοθάνατες μέλισσες έξω από το μελίσσι.

Οι μέλισσες είναι απαραίτητες για τη ζωή όλων μας και κινδυνεύουν – Να πώς μπορούμε να τις σώσουμε
Η ζωή σε ολόκληρο τον πλανήτη βασίζεται σ’ αυτά τα μικροσκοπικά, χνουδωτά, κιτρινόμαυρα ζουζούνια.

Ζωή μέσα στο μελίσσι

1. Η βασίλισσα δημιουργείται όταν οι μέλισσες ταΐζουν μια άλλη συστηματικά με βασιλικό πολτό, μια γαλακτερή ουσία που εκκρίνεται από έναν αδένα που βρίσκεται στο κεφάλι της εργάτριας. Όλες οι προνύμφες τρώνε βασιλικό πολτό στην αρχή, αλλά οι εργάτριες και οι κηφήνες σταματούν να τον τρώνε μετά από τρεις μέρες, ενώ στη βασίλισσα συνεχίζουν να τον δίνουν για όλη την περίοδο της προνύμφης.

2. Όταν μια βασίλισσα πεθαίνει, ή όταν οι μέλισσες είναι έτοιμες να εγκαταλείψουν το μελίσσι, οι εργάτριες αναδεικνύουν κάποιες πιθανές βασίλισσες. Όταν γίνονται από προνύμφες μέλισσες, παλεύουν μεταξύ τους. Η νικήτρια αναδεικνύεται τσιμπώντας θανατηγόρα όλες τις αντίπαλές της.

3. Οι βασίλισσες μπορούν να γεννήσουν μεταξύ 2000-3000 αυγών κάθε μέρα.

4. Οι ρόλοι της εργάτριας αλλάζουν όσο μεγαλώνει. Ξεκινά καθαρίζοντας τις κυψέλες για να τις προετοιμάσει για να αποθηκευτούν σ’ αυτές τα αυγά ή η τροφή, στη συνέχεια απομακρύνει απορρίματα, επεξεργάζεται το νέκταρ, και ταΐζει τις προνύμφες. Όταν ο αδένας που παράγει κερί ενεργοποιείται κατά τη δεύτερη εβδομάδα της ενήλικης ζωής της, χτίζει και επισκευάζει τις κυψέλες. Από τη δεύτερη μέχρι την τρίτη εβδομάδα, γίνεται φρουρός. Μετά την τρίτη εβδομάδα, οι αδένες της συρρικνώνονται και φεύγει απ’ το μελίσσι. Περνάει το υπόλοιπο της ζωής της συλλέγοντας τροφή και νερό.

5. Οι κηφήνες προκύπτουν από μη γονιμοποιημένα αυγά, αντίθετα με τις εργάτριες και τη βασίλισσα, επομένως δεν έχουν πατέρα.

6. Όταν φτάνει το φθινόπωρο, οι εργάτριες πετούν τους κηφήνες έξω απ’ το μελίσσι.

7. Οι κυψέλες από τις οποίες αποτελείται το μελίσσι παράγονται από τις εργάτριες, από κερί που εκκρίνεται από αδένες στην κοιλιά τους, το οποίο μασούν για να το μαλακώσουν, και μετά το χρησιμοποιούν για να χτίσουν τις εξαγωνικές κυψέλες τους. Σε αυτές αποθηκεύουν το μέλι, φτιάχνουν ένα είδος ψωμιού από γύρη, και μεγαλώνουν τις νεαρές μέλισσες.

8. Ένα υγιές μελίσσι μπορεί να στεγάσει 20.000-80.000 μέλισσες.

Μέλισσες, άνθρωποι, και οικοσύστημα

1. Τα ανθοφόρα φυτά εκπροσωπούν πάνω από το 90% όλων των ειδών των φυτών, κι από αυτά πάνω από το 80% χρειάζεται επικονιαστές για να γονιμοποιηθεί.

2. Πάνω από το 75% των τροφών που καταναλώνουμε βασίζεται στους επικονιαστές.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τις μέλισσες:

Σταματάμε τη χρήση εντομοκτόνων

Η αποφυγή των εντομοκτόνων στον κήπο σας μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην προστασία των μελισσών και άλλων ειδών. Κάποια έντομα αποτελούν τροφή για απαραίτητους επικονιαστές, καθώς και για πτηνά και άλλα ζώα. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να επιτρέψουμε στη φύση να ελέγξει τους πληθυσμούς τους.

Τους παρέχουμε κατοικία

Όπως τα περισσότερα ασπόνδυλα, οι μέλισσες χρειάζονται καταφύγια για να περάσουν το χειμώνα τους. Μπορείτε να αγοράσετε ένα έτοιμο ξενοδοχείο μελισσών ή beespot, ή να φτιάξετε το δικό σας και να το τοποθετήσετε στον κήπο σας την άνοιξη και το καλοκαίρι. Τα beespots είναι ασφαλή, καθώς προσκαλούν τις μέλισσες που ζουν μοναχικά, και όχι τις μελιτοφόρες μέλισσες που ζουν σε κυψέλες και διαθέτουν κεντρί. Έτσι, οι μέλισσες αυτές δεν χρειάζεται να υπερασπιστούν μια φωλιά, και πολλές απ’ αυτές δεν έχουν καν κεντρί.

Είναι σημαντικό να αναζητήσετε πώς μπορείτε να καθαρίζετε και να συντηρείτε το beespot σας για να αποφύγετε την ανάπτυξη μούχλας και κατάληψης από άλλα έντομα.

Φυτέψτε λουλούδια φιλικά προς τις μέλισσες

Ένας από τους ευκολότερους και πιο αποτελεσματικούς τρόπους να βοηθήσετε τις μέλισσες είναι το να φυτέψετε λουλούδια πλούσια σε νέκταρ που τις προσελκύουν. Αν έχετε κήπο ή μπαλκόνι, αφιερώστε μια γωνία του σε αυτά τα λουλούδια. Οι μέλισσες χρειάζονται λουλούδια που ανθίζουν μεταξύ άνοιξης και φθινοπώρου, όταν οι θερμοκρασίες κυμαίνονται μεταξύ των 10 και των 38 βαθμών κελσίου.

Φυτέψτε κυρίως κίτρινα, μπλε, και κόκκινα λουλούδια, ιδανικά με μία μονή σειρά πετάλων, καθώς αυτά διαθέτουν περισσότερη γύρη και νέκταρ. Βεβαιωθείτε, πριν το κάνετε, ότι έχετε ερευνήσει ποια φυτά είναι ασφαλή για τη γάτα ή τον σκύλο σας. Εμείς συγκεντρώσαμε κάποια είδη που δεν είναι τοξικά για τα κατοικίδιά σας, και προσελκύουν τις μέλισσες. Αυτά είναι:

– Καλέντουλα

– Τριαντάφυλλο

– Μέντα

– Φασκόμηλο

– Θυμάρι

– Δενδρολίβανο

Αποφύγετε φυτά που προσελκύουν τις μέλισσες, όπως είναι ο κατιφές, ο κρόκος, το ροδόδενδρο, η λεβάντα και η δάφνη, αν έχετε σκύλο ή γάτα, καθώς είναι τοξικά για το κατοικίδιό σας.