ΕΕ: Το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο

Ψηφίστηκε το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου προς ένα κοινό σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης στην ΕΕ.

Παρά τις αντιδράσεις, τελικά οι ευρωβουλευτές υπερψήφισαν και τα πέντε νομοθετικά κείμενα που αφορούν την ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων ασύλου, την βελτιωμένη ταυτοποίηση κατά την άφιξη με υποχρεωτικούς ελέγχους ασφάλειας για τα άτομα που εισέρχονται παράτυπα στην ΕΕ, ενώ πλέον τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέγουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τους αιτούντες άσυλο, να συνεισφέρουν οικονομικά στα κράτη υποδοχής ή να παρέχουν επιχειρησιακή υποστήριξη. Επιπλέον θα υπάρχει μεγαλύτερη ετοιμότητα σε καταστάσεις κρίσης και νέο προαιρετικό σύστημα επανεγκατάστασης προσφύγων από χώρες εκτός ΕΕ.

Οι πέντε βασικές προτάσεις του Συμφώνου:

1.Κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής στα σύνορα: δημιουργεί ενιαίους κανόνες για την ταυτοποίηση των υπηκόων τρίτων χωρών κατά την άφιξή τους, ενισχύοντας έτσι την ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν.

Όσοι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να εισέλθουν στην ΕΕ θα υποβάλλονται σε έλεγχο πριν τους επιτραπεί η είσοδος, κατά τον οποίο θα υπόκεινται σε ταυτοποίηση, συλλογή βιομετρικών δεδομένων και ελέγχους υγείας και ασφάλειας. Η διαδικασία αυτή θα διαρκεί έως επτά ημέρες. Τα κράτη μέλη οφείλουν να δημιουργήσουν ανεξάρτητους μηχανισμούς ελέγχου για να διασφαλίσουν τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Το κείμενο που παρουσίασε η εισηγήτρια Birgit SIPPEL (Σοσιαλιστές, Γερμανία) εγκρίθηκε με 366 ψήφους υπέρ, 229 κατά και 26 αποχές. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν επίσης νέους κανόνες για το κεντρικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με τις καταδικαστικές αποφάσεις (ECRIS-TCN), με 414 ψήφους υπέρ, 182 κατά και 29 αποχές.

Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, τα κράτη μέλη θα αναλαμβάνουν, σε εθελοντική βάση, να υποδεχθούν αναγνωρισμένους από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για του Πρόσφυγες (UNHCR), πρόσφυγες από άλλες χώρες, οι οποίοι θα φθάνουν στο έδαφος της ΕΕ με νόμιμο, οργανωμένο και ασφαλή τρόπο. Το κείμενο που παρουσίασε η εισηγήτρια Malin BJÖRK (Σουηδία, Αριστερά) εγκρίθηκε με 452 ψήφους υπέρ, 154 ψήφους κατά και 14 αποχές.

2.Κανονισμός Eurodac: δημιουργεί κοινή βάση δεδομένων στην οποία θα συγκεντρώνονται ακριβέστερα και πληρέστερα δεδομένα για τον εντοπισμό μη επιτρεπόμενων μετακινήσεων.

Τα δεδομένα όσων εισέρχονται παράτυπα στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων δακτυλικών αποτυπωμάτων και φωτογραφιών ατόμων ηλικίας έξι ετών και άνω, θα αποθηκεύονται στην αναθεωρημένη βάση δεδομένων Eurodac. Στο μέλλον οι αρχές θα μπορούν επίσης να καταγράφουν αν κάποιος ενδέχεται να αποτελεί κίνδυνο για την ασφάλεια, αν εμφάνισε βίαιη συμπεριφορά ή αν οπλοφορούσε. Το κείμενο που παρουσίασε ο εισηγητής Jorge BUXADÉ VILLALBA (ECR, Ισπανία) εγκρίθηκε με 404 ψήφους υπέρ, 202 κατά και 16 αποχές.

Το Κοινοβούλιο ενέκρινε επίσης τη θέσπιση νέων ευρωπαϊκών κανόνων για όλα τα κράτη μέλη όσον αφορά την αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα ή επικουρικής προστασίας, καθώς και σχετικά με τα δικαιώματα που παρέχονται σε όσους δικαιούνται προστασία. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογούν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής με βάση πληροφορίες από τον Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο, ενώ το καθεστώς του πρόσφυγα θα επανεξετάζεται τακτικά. Οι αιτούντες προστασία θα πρέπει να παραμένουν στο έδαφος του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την αίτησή τους ή στο οποίο χορηγήθηκε η προστασία. Το κείμενο που παρουσίασε ο εισηγητής Matjaž NEMEC (Σοσιαλιστές, Σλοβενία) εγκρίθηκε με 340 ψήφους υπέρ, 249 κατά και 34 αποχές.

3.Κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου: εξασφαλίζει ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες για το άσυλο, τις επιστροφές και τα σύνορα.

Το σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο θεσπίζει μια κοινή ευρωπαϊκή διαδικασία για τη χορήγηση και την ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας. Στο μέλλον θα πρέπει να διεκπεραιώνονται ταχύτερα οι αιτήσεις ασύλου στα σύνορα της ΕΕ, ενώ θα ισχύουν πιο σύντομες προθεσμίες για όσες αιτήσεις κρίνονται αβάσιμες ή απαράδεκτες. Το κείμενο που παρουσίασε η εισηγήτρια Fabienne KELLER (Renew, Γαλλία) εγκρίθηκε με 301 ψήφους υπέρ, 269 κατά και 51 αποχές. Όσον αφορά τη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν 329 ψήφοι υπέρ, 253 κατά και 40 αποχές.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν παρόμοια πρότυπα υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο όσον αφορά, για παράδειγμα, τη στέγαση, τη σχολική εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Οι εγγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο θα μπορούν να αρχίσουν να εργάζονται το αργότερο έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησής τους. Θα ισχύουν επίσης κανόνες για τις συνθήκες κράτησης και τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας, ώστε να αποθαρρύνονται οι αιτούντες άσυλο από το να μετακινούνται εντός της ΕΕ. Το κείμενο που παρουσίασε η εισηγήτρια Sophie IN ‘T VELD (Renew, Ολλανδία) εγκρίθηκε με 398 ψήφους υπέρ, 162 κατά και 60 αποχές.

4.Κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης: δημιουργεί έναν νέο μηχανισμό αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών για την εξισορρόπηση του ισχύοντος συστήματος, στο οποίο για τη συντριπτική πλειονότητα των αιτήσεων ασύλου την ευθύνη φέρουν λίγες μόνο χώρες, καθώς και σαφείς κανόνες σχετικά με την ευθύνη για τις αιτήσεις ασύλου.

Για να στηριχθούν οι χώρες της ΕΕ που υφίστανται πιέσεις από τις μεταναστευτικές ροές, τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα συνεισφέρουν στο μέλλον με τρεις τρόπους: είτε θα μεταφέρονται στην επικράτειά τους αιτούντες άσυλο ή άνθρωποι που χαίρουν διεθνούς προστασίας, είτε θα συνεισφέρουν οικονομικά, είτε θα παρέχουν επιχειρησιακή και τεχνική υποστήριξη. Επιπλέον, θα αναθεωρηθούν οι λεγόμενοι κανόνες του Δουβλίνου, δηλαδή τα κριτήρια βάσει των οποίων καθορίζεται ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον κανονισμό για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης που παρουσίασε ο εισηγητής Tomas TOBÉ (ΕΛΚ, Σουηδία), με 322 ψήφους υπέρ, 266 κατά και 31 αποχές.

5.Κανονισμός για τις καταστάσεις κρίσης και ανωτέρας βίας: εξασφαλίζει τη μελλοντική ετοιμότητα της ΕΕ για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης, συμπεριλαμβανομένης της εργαλειοποίησης των μεταναστών.

Ο κανονισμός για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης και ανωτέρας βίας δημιουργεί έναν μηχανισμό που βοηθά τις χώρες της ΕΕ να διαχειρίζονται περιπτώσεις απότομης αύξησης των αφίξεων μεταναστών και προσφύγων, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει αλληλεγγύη και στήριξη προς τα κράτη μέλη που βρίσκονται αντιμέτωπα με εξαιρετικά μεγάλη εισροή υπηκόων τρίτων χωρών. Οι νέοι κανόνες θα καλύπτουν επίσης τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι μετανάστες εργαλειοποιούνται από τρίτες χώρες ή από εχθρικούς μη κρατικούς παράγοντες με σκοπό την αποσταθεροποίηση της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν το κείμενο που παρουσίασε ο εισηγητής Juan Fernando LÓPEZ AGUILAR (Σοσιαλιστές, Ισπανία) με 301 ψήφους υπέρ, 272 κατά και 46 αποχές.

Επόμενα βήματα

Η Επιτροπή παρουσίασε το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τον Σεπτέμβριο του 2020, με στόχο την εξεύρεση μακροπρόθεσμων και βιώσιμων λύσεων για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Το Σύμφωνο θα δημιουργήσει ένα νομικό πλαίσιο που θα εξισορροπεί την αλληλεγγύη και την ευθύνη των κρατών μελών, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αποτελεσματική και δίκαιη διαχείριση της μετανάστευσης.

Μόλις το Συμβούλιο εγκρίνει επίσημα τη νέα δέσμη μέτρων, οι κανόνες θα τεθούν σε ισχύ μετά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένεται να αρχίσουν να εφαρμόζονται σε δύο χρόνια. Όσον αφορά την οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να ενσωματώσουν τις αλλαγές στην εθνική τους νομοθεσία.

Η ΕΕ θα αποφασίζει ποιος και υπό ποιους όρους θα εισέρχεται στο έδαφος της

Την υιοθέτηση του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χαιρέτησαν οι Πρόεδροι της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, χαρακτηρίζοντάς τη χθεσινή ημέρα «ιστορική».

Η πρόεδρος κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε σχετικά: «Η Ευρώπη είναι μια σθεναρή ένωση που μπορεί να δίνει μεγάλες λύσεις στα μεγάλα προβλήματα. Χαιρετίζω την πολιτική συμφωνία στην οποία κατέληξαν την κατάλληλη στιγμή το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τα βασικά στοιχεία του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Στόχος μας ήταν να διαμορφώσουμε μια δίκαιη και ρεαλιστική προσέγγιση για να διαχειριστούμε από κοινού τη μετανάστευση στην ΕΕ. Κάναμε ένα σημαντικό βήμα για να εξασφαλίσουμε ότι η Ευρώπη διαθέτει τα εργαλεία που χρειάζεται για να διαχειριστεί τη μετανάστευση.»

«Θα συνεχίσουμε ανταποκρινόμαστε σε όλες τις κρίσεις: από τη Λαμπεντούζα, μέχρι τα σύνορα της Φινλανδίας και από τα Κανάρια νησιά μέχρι την Κύπρο», είπε η Πρόεδρος της Επιτροπής, τονίζοντας ότι η ΕΕ θα αποφασίζει ποιος και υπό ποιους όρους θα εισέρχεται στο έδαφος της. Δεν παρέλειψε, μάλιστα, στην αρχή της ομιλίας της να ευχαριστήσει τον Αντιπρόεδρο για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, Μαργαρίτη Σχοινά και την Επίτροπο Εσωτερικών υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον. «Εσείς και τα επιτελεία σας εργαστήκατε άοκνα όλα αυτά τα χρόνια για να κάνετε το Σύμφωνο πραγματικότητα. Τώρα τα καταφέρατε», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Από την πλευρά της, η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τόνισε ότι το Σύμφωνο διασφαλίζει τη σωστή ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και υπευθυνότητας. Παραδέχτηκε ότι δεν επιλύει όλα τα ζητήματα «εν μία νυκτί», αλλά είναι ένα «γιγαντιαίο βήμα προς τα εμπρός», διότι διασφαλίζει ότι αυτοί που χρήζουν προστασίας θα την έχουν.

Η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον σημείωσε ότι η ψήφος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι ένα μεγάλο επίτευγμα. «Θα μπορέσουμε να προστατεύσουμε καλύτερα τα εξωτερικά μας σύνορα, τους ευάλωτους και τους πρόσφυγες, θα επιστρέφονται γρήγορα όσοι δεν δικαιούνται παραμονή, με υποχρεωτική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών».

«Μετά από σχεδόν μια δεκαετία αδιεξόδου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της υιοθέτησης του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο – την πλήρη αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τη μετανάστευση. Η Ευρώπη θα διαχειριστεί τη μετανάστευση με ομαλό τρόπο και με τους δικούς μας όρους» ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς.

Ποιοι διαφωνούν με το Νέο Σύμφωνο

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, δήλωσε χθες ότι η χώρα του δεν θα αποδεχθεί έναν μηχανισμό μετεγκατάστασης μεταναστών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά την έγκριση της νομοθεσίας για τη μετανάστευση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Την αντίθεσή τους στο Νέο Σύμφωνο έχουν εκφράσει γνωστές περιπτώσεις, όπως οι νομοθέτες του ουγγρικού κόμματος του Βίκτορ Ορμπάν Fidesz, όπως και η ακροδεξιά ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) που στους κόλπους της περιλαμβάνει τη Λέγκα της Ιταλίας, τον Εθνικό Συναγερμό της Γαλλίας και τη γερμανική Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).

Παράλληλα, αντιδράσεις υπάρχουν και στο εσωτερικό των κυρίαρχων ευρωομάδων, με πιο ισχυρό μπλοκ αυτό των 16 Ιταλών ευρωβουλευτών των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών.

«Όχι» στο νέο Σύμφωνο και από το λαϊκίστικο Κίνημα Πέντε Αστέρων της Ιταλίας, που θεωρεί ότι είναι άχρηστο για τη χώρα του αλλά και επιζήμιο για τα δικαιώματα των μεταναστών, ενώ οι ευρωβουλευτές του κόμματος της Τζόρτζια Μελόνι «Τα Αδέρφια της Ιταλίας», που συγκατοικεί με τους Ευρωπαϊκούς Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR), με κυρίαρχης την πολωνική αντιπροσωπεία του Νόμου και της Δικαιοσύνης που αντιτίθεται στις αλλαγές, είχαν προαναγγείλει ότι «θα εξετάσουν κάθε φάκελο ξεχωριστά».

Αντιστάσεις εκφράστηκαν επίσης από τους 72 ευρωβουλευτές των Πρασίνων και τους 37 της Αριστεράς, κάνοντας λόγο για αυστηρές διατάξεις που θα υποβαθμίσουν τη διαδικασία ασύλου και θα επιτρέψουν παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων.