Τι αλλάζει στα δημόσια Πανεπιστήμια – Το νομοσχέδιο

Το νομοσχέδιο με τίτλο «Ενίσχυση Δημοσίου Πανεπιστημίου– Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων», το οποίο παρουσίασε χθες, Τετάρτη, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, έχει ήδη μπει σε διαβούλευση.

Οι βασικοί πυλώνες του νομοσχεδίου, το οποίο αποτελείται από 200 άρθρα, αφορούν στην ίδρυση μη κερδοσκοπικών μη κρατικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων αλλά κυρίως, στην ενίσχυση των ελληνικών δημοσίων πανεπιστημίων, όπως προκύπτει από τα 170 άρθρα, στα οποία αυτή παρουσιάζεται. Η ενδυνάμωση αυτή σχετίζεται όχι μόνο με τη σημαντική χρηματοδότηση των δημοσίων πανεπιστημίων, την αναβάθμιση του Δημοκριτείου και τη διοικητική αυτονόμηση του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου αλλά και με την ενίσχυση της διεθνοποίησης των Δημόσιων Πανεπιστημίων.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο, θεσμοθετούνται και χρηματοδοτούνται κοινά προγράμματα ελληνικών πανεπιστημίων και πανεπιστημίων της αλλοδαπής με 60 εκατ. ευρώ από Ταμείο Ανάκαμψης. Θεσμοθετείται η δυνατότητα εγγραφής αλλοδαπών φοιτητών στα ελληνόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα με μαθήματα ελληνικής γλώσσας τον πρώτο χρόνο με τον αριθμό των φοιτητών και το ύψος των διδάκτρων, να καθορίζεται από τα ιδρύματα. Δίνεται η δυνατότητα διαφοροποίησης του ύψους των διδάκτρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων μεταξύ φοιτητών από χώρες ΕΕ και τρίτες χώρες. Επίσης, θεσμοθετούνται οι μετεγγραφές στα ξενόγλωσσα προγράμματα για ξένους φοιτητές. Επιπροσθέτως, εισάγεται η δυνατότητα πρόσβασης αλλοδαπών φοιτητών τρίτων χωρών στα αγγλόφωνα μαθήματα των ελληνικών πανεπιστημίων για βραχείες περιόδους σπουδών, δηλαδή ‘διευρύνεται’ το πρόγραμμα ERASMUS. Προβλέπεται η σύναψη συμφωνιών ελληνικών Πανεπιστημίων με διεθνή Κέντρα Σπουδών και ξένα πανεπιστήμια για βραχείες περιόδους σπουδών, διάρκειας έως 3 εξαμήνων, των φοιτητών τους στην Ελλάδα. Σύμφωνα με όσα προβλέπει το νομοσχέδιο, ολοκληρώνονται οι απαιτούμενες ρυθμίσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν την κύρωση της σύμβασης της Λισαβόνας για την ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών αλλοδαπής.

Την επίτευξη των προαναφερθέντων, θα μπορεί να διασφαλίσει η εταιρεία Study in Greece (SiG). Όπως προβλέπει το νομοσχέδιο, τα ΑΕΙ θα μπορούν να χρηματοδοτούν την εταιρία Study in Greece, που έχουν ιδρύσει από κοινού, με σκοπό την προώθηση, υποστήριξη και ενίσχυση της διεθνοποίησής τους.

Η ταυτότητα και το έργο της Study in Greece

Η προσέλκυση ξένων φοιτητών στη χώρα μας αποτελεί βασικό ζητούμενο, ειδικά αφού ψηφιστεί ο νόμος, που θα επιτρέπει την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Επειδή σήμερα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 26η θέση της Ευρώπης – σχεδόν στη χαμηλότερη, δηλαδή – ως διεθνής εκπαιδευτικός προορισμός, αποκτά ιδιαίτερη αξία η δράση του οργανισμού Study in Greece (SiG), του εθνικού φορέα, ο οποίος εδώ και τρία χρόνια ξεκίνησε την υποστήριξη της διεθνοποίησης των ελληνικών πανεπιστημίων και την προώθηση των αγγλόφωνων προγραμμάτων σπουδών.

Στόχος του φορέα είναι, όχι μόνο να έρθουν οι ξένοι φοιτητές στην Ελλάδα αλλά και να τους διευκολύνει με όλες τις διαδικασίες, που συνδέονται με τις σπουδές τους. Επιπλέον, υποστηρίζει τα πανεπιστήμια στο να οικοδομήσουν το διεθνές τους προφίλ.

Μεγάλη άνοδο παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των υποψήφιων φοιτητών διεθνώς, που στρέφονται στο εξωτερικό για τις σπουδές τους. Σύμφωνα με έκθεση της UNESCO για τη Διεθνή Εκπαιδευτική Αγορά, έξι εκατομμύρια φοιτητές σε ολόκληρο τον κόσμο προτίμησαν να φύγουν από τη χώρα τους το 2022 ενώ έως το 2025, ο αριθμός τους αναμένεται να φτάσει τα 7,2 εκατομμύρια. Οι συνολικές δαπάνες, που συνδέονται με την ανώτατη εκπαίδευση διεθνώς προβλέπεται πως θα υπερδιπλασιαστεί – από το 196 εκ.$ την προ-πανδημίας περίοδο, θα φτάσει τα 433εκ.$ μέχρι το 2030.

«Χαρακτηριστικό παράδειγμα της δυναμικής μίας τέτοιας πλατφόρμας, το Study in Turkey, το οποίο μέσα από τη διεθνή προβολή των πανεπιστημίων, κατάφερε μέσα σε 10 χρόνια (2012-2022) να αυξήσει τον αριθμό των διεθνών φοιτητών από 30.000 σε 260.000!», υπογραμμίζει ο δρ Χρήστος Μιχαλακέλης, Καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεματικής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, πρόεδρος του οργανισμού Study in Greece.

Εντάσσοντας την Ελλάδα στο διεθνή χάρτη της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν μία ηλεκτρονική πλατφόρμα για τη διευκόλυνση της αναζήτησης αγγλόφωνων προγραμμάτων σπουδών από τους αλλοδαπούς ενδιαφερόμενους φοιτητές ενώ παράλληλα παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες όπως για τα απαιτούμενα έγγραφα ή το κόστος διαβίωσης. Η κάθε πλατφόρμα έχει την ονομασία ‘Study in… (όνομα της χώρας). Μέσω αυτής, καθοδηγούνται σχεδόν 50 εκατομμύρια πιθανοί φοιτητές ετησίως σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να βρουν το ιδανικό πρόγραμμα σπουδών.

Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του SiG: «Στην Ελλάδα, καθυστερήσαμε να αναπτύξουμε αυτή την εφαρμογή – επισήμως, ξεκίνησε το 2020 με τη μορφή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας. Με βάση την πληροφόρηση, που εισπράξαμε από τον ανεξάρτητο διεθνή παρατηρητή Studyportals, που λειτουργεί ενισχυτικά στις ανωτέρω κρατικές ιστοσελίδες και με τον οποίο συνεργαζόμαστε, τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της Study in Greece με στόχο την προβολή της χώρας μας ως εκπαιδευτικό προορισμό, το ενδιαφέρον των ξένων φοιτητών για τα Ελληνικά πανεπιστήμια αυξήθηκε κατά 20%».

Στο πλαίσιο της προώθησης των ελληνικών πανεπιστημίων από τον οργανισμό, εκτός του υψηλού επιπέδου σπουδών και το χαμηλό κόστος διδάκτρων, προβάλλεται το προσιτό κόστος διαβίωσης σε συνδυασμό με το κλίμα, τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής, συνθέτοντας ένα ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό προφίλ για τους υποψήφιους φοιτητές από το εξωτερικό – σε συνδυασμό με όλες τις απαραίτητες χρηστικές πληροφορίες. «Μαζί με την προβολή της Ελλάδας ως εκπαιδευτικό προορισμό, προσφέρουμε πολύτιμες κατευθύνσεις και στα ίδια τα πανεπιστήμια, σε ό,τι αφορά την οργάνωση της εμπορικής τους προβολής ή την ανάπτυξη επιπλέον προγραμμάτων. Τέλος, όταν έρθουν οι ξένοι φοιτητές, αναλαμβάνουμε να τους υποστηρίξουμε σε όλη τη διαδικασία ένταξής τους στη φοιτητική αλλά και στην καθημερινή ζωή της Ελλάδας», προσθέτει δρ Μιχαλακέλης και διευκρινίζει: «Θα είμαστε παρόντες και τη στιγμή που η ‘αγορά’ θα ανοίξει με την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Εμείς μπορούμε, βάσει καταστατικού, να ενσωματώσουμε κάθε εκπαιδευτικό οργανισμό, που είναι αναγνωρισμένος από το κράτος ως ‘πανεπιστήμιο’. Το ίδιο συνέβη και στην Κύπρο, χωρίς να διαχωρίζονται δημόσια από ιδιωτικά πανεπιστήμια».

Τα προγράμματα σπουδών

Σήμερα, τρέχουν στην Ελλάδα περίπου 180 -200 ξενόγλωσσα μεταπτυχιακά προγράμματα σε όλα τα πανεπιστήμια και σε όλες τις επιστήμες ενώ πλέον παρέχεται η δυνατότητα στα πανεπιστήμια να παρέχουν και ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα για αλλοδαπούς φοιτητές με δίδακτρα, τα οποία θα τρέξουν από την επόμενη χρονιά. «Επιπλέον, υπάρχουν τα διεθνή διδακτορικά αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα σύντομης διάρκειας, όπως τα θερινά σχολεία ή το semester abroad, δηλαδή ένα εξάμηνο στο εξωτερικό», αναφέρει ο πρόεδρος του εθνικού φορέα διεθνοποίησης.

Τα πιο δημοφιλή προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα είναι της Διοίκησης Επιχειρήσεων (Business & Management) καθώς και των Κοινωνικών Επιστημών. Επίσης, έχουν αυξηθεί οι ενδιαφερόμενοι για τις Ανθρωπιστικές Σπουδές ενώ αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση στη ζήτηση σε τομείς όπως η Ιατρική και οι Επιστήμες Υγείας, η Μηχανική και η Τεχνολογία, η Βιολογία, τα Μαθηματικά και η Πληροφορική. «Το ‘βαρύ πυροβολικό’ μας είναι οι κλασικές σπουδές – Ιστορία, Αρχαιολογία.. Σε προπτυχιακό επίπεδο, προς το παρόν υπάρχει μόνο το Κλασικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και οι τρεις Ιατρικές: ΑΠΘ, ΕΚΠΑ και πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο εκτενής κατάλογος με τα μεταπτυχιακά προγράμματα υπάρχει στην ιστοσελίδα μας».

Οι στόχοι και τα οφέλη της διεθνοποίησης των Ελληνικών πανεπιστημίων

Η Ελλάδα θεωρείται το νέο ‘Ελντοράντο’ της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας και ‘επανασυστήνεται’ στον κόσμο ως εκπαιδευτικός προορισμός. Μέσω της διεθνοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης, η οποία αποτελεί ένα έργο εθνικής εμβέλειας, η χώρα φιλοδοξεί να κατακτήσει μία εξέχουσα θέση στον Παγκόσμιο Ακαδημαϊκό Χάρτη.

Γεωπολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη τόσο για το ΑΕΠ της χώρας, όσο και τις τοπικές οικονομίες, θα προκύψουν ενώ θα ευνοηθούν και αρκετοί τομείς της εθνικής βιομηχανίας. Οι αλλαγές στη νομοθεσία, οι οποίες θα διευκολύνουν την ταχύτερη έκδοση βίζα, πρόκειται να ενισχύσουν την ελκυστικότητα της Ελλάδας ως προορισμό, δίνοντάς της ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

«Κάθε εισερχόμενος φοιτητής δαπανά κατά μέσο όρο 5.000 -6.000 € μόνο για τα δίδακτρα ενώ για το σύνολο της διαβίωσής του στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι θα δώσει στη χώρα περίπου 15.000€ σε ετήσια βάση. Επιπλέον, οι ίδιοι φοιτητές θα επιστρέψουν στην Ελλάδα για διακοπές με την οικογένεια και τους φίλους τους – θα ωφεληθούν κι άλλοι κλάδοι», θα πει ο κ.Μιχαλακέλης, εισάγοντας και μία ακόμη παράμετρο: «Εκείνοι που θα επιλέξουν να εγκατασταθούν στη χώρα μας και να εργαστούν, θα συμβάλλουν στη φορολογία, θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος». Σε κάθε περίπτωση, η αλληλεπίδραση των αλλοδαπών φοιτητών με τους Έλληνες, οπωσδήποτε βοηθά και τους δικούς μας να διευρύνουν το πεδίο αντίληψής τους για τον κόσμο – «είναι μία διαφορετική εμπειρία διεθνοποίησης», αναφέρει ο ίδιος.

Με το ‘άνοιγμα’ της χώρας μας στο διεθνές εκπαιδευτικό στερέωμα, «η Ελλάδα θα μπορεί πλέον από θέση ισχύος να παρακολουθεί τις παγκόσμιες τάσεις στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση και να προσαρμόζεται αναλόγως, να υιοθετεί τις καλές πρακτικές των άλλων χωρών σε σχέση με την βελτιστοποίηση της διεθνοποίησης, να συνάπτει στρατηγικές συνεργασίες, να προσφέρει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες, μέσω της ‘επιστήμης της διπλωματίας’ προκειμένου να εδραιώσει το όνομα της χώρας μεταξύ των κορυφαίων εκπαιδευτικών προορισμών», ορίζει το πλαίσιο ο κ.Μιχαλακέλης.
Για να επιτύχει τους στόχους του, το Study in Greece συνεργάζεται με πανεπιστήμια, υπουργεία, πρεσβείες και προξενεία, με εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα, εκπαιδευτικούς φορείς και διεθνείς οργανισμούς. Παράλληλα, επιδιώκει να συμμετέχει σε διεθνείς εκπαιδευτικές εκθέσεις αλλά και να κινητοποιεί τους Έλληνες του εξωτερικού έτσι ώστε να προβάλουν και οι ίδιοι την Ελλάδα. Βρίσκεται σε μία διαρκή προσπάθεια αναβάθμισης των υπηρεσιών του, τόσο πριν την άφιξη των ξένων φοιτητών όσο και μετά – τους διευκολύνει σε θέματα στέγασης, υποτροφιών, μαθητείας, εκμάθησης της γλώσσας, ένταξης σε φοιτητικές ομάδες στοχεύοντας στο να τους καλλιεργήσει την αίσθηση του ‘ανήκειν’, της ενσωμάτωσης και της συμπερίληψης, καθιστώντας την εκπαιδευτική τους εμπειρία μοναδική.

Η διαδρομή του Study in Greece

Ξεκίνησε το 2014 ως μία εθελοντική δράση, πρωτοβουλία του νυν προέδρου της, προκειμένου να υποστηριχθεί ένας αλλοδαπός φοιτητής. Στην πορεία, από το 2019 συνέκλιναν οι προτεραιότητες του φορέα με εκείνες της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, η τότε υπουργός κ.Κεραμέως αγκάλιασε την προσπάθεια. Σήμερα, έχει συμπληρώσει τρία χρόνια λειτουργίας ως αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία και εθνικός φορέας υποστήριξης της διεθνοποίησης όλων των Ελληνικών πανεπιστημίων. Η Γενική Συνέλευση του SiG αποτελείται από 24 άτομα – ένα από κάθε πανεπιστήμιο.

«Στόχος μας είναι να στραφούμε και σε πηγές ιδιωτικής χρηματοδότησης, ώστε να εξασφαλίσουμε υποτροφίες», θα πει ο ίδιος. «Εκτός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, όταν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συγκρότησε το πρώτο ξενόγλωσσο προπτυχιακό της Ιατρικής και για 60 θέσεις έκαναν αίτηση 1250 άτομα από 45 χώρες, άρχισαν να καταλαβαίνουν όλοι πόσο επωφελές θα ήταν κάτι τέτοιο για τη χώρα μας. Από την επόμενη χρονιά, αναμένεται η έναρξη κι άλλων προπτυχιακών προγραμμάτων, που έχουν αναπτυχθεί, εφόσον εξασφαλίσουν τη σχετική πιστοποίηση από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης», διευκρινίζει ο κ.Μιχαλακέλης.

Ο Μέγας Αλέξανδρος στο προσκλητήριο των διεθνών φοιτητών

Εξαιρώντας τους Κύπριους, σήμερα οι ξένοι φοιτητές στην Ελλάδα είναι πολύ λίγοι – περίπου 1000 – και μόνο σε μεταπτυχιακά προγράμματα. Καταγράφεται, ωστόσο, ένας αυξητικός ρυθμός. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του SiG, «προτεραιότητα δίνεται – με ποσοστιαία σειρά – σε Ευρώπη, Αμερική και Αφρική. Η Κίνα αλλά κυρίως η Ινδία είναι, επίσης, χώρες που μας ενδιαφέρει να επενδύσουμε. Σκεφτείτε πως στην Ιταλία, το αντίστοιχο Study in Italy έχει προσλάβει Ινδούς υπαλλήλους για να εξυπηρετούν απευθείας τους εισερχόμενους Ινδούς φοιτητές».

Λαμβάνοντας υπόψη το ιδιαίτερο προφίλ του κάθε λαού, το SiG προσαρμόζει τον τρόπο που θα προβάλλει τα ελληνικά πανεπιστήμια. «Για παράδειγμα, ένας Αμερικανός φοιτητής δεν θα έρθει στην Ελλάδα για τετραετές πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών – γενικά, δεν θα βγει από τη χώρα του για προπτυχιακά. Στην Ελλάδα θα έρθει για μεταπτυχιακό, το οποίο θα του κοστίσει κατά μέσο όρο 6.000 ευρώ όταν στη χώρα του μπορεί να χρειάζεται ακόμη και 40.000. Τον ενδιαφέρει, ακόμη, να έρθει για θερινό σχολείο διάρκειας ενός μήνα ή για ένα εξάμηνο, το οποίο θα προσμετρηθεί από το αμερικάνικο πανεπιστήμιο. Οι Ινδοί ενδιαφέρονται, επίσης, για μεταπτυχιακά προγράμματα και μας προτιμούν, επειδή μας συνδέουν με το …Μέγα Αλέξανδρο – θεωρούν πως είμαστε ‘μακρινά ξαδέλφια’. Οι Αφρικανοί μας προτιμούν αντί της Γαλλίας, για παράδειγμα, επειδή δεν έχουμε αποικιοκρατικό παρελθόν. Οι Κινέζοι, μας σέβονται και μας θαυμάζουν, επειδή οι δύο πολιτισμοί – ο κινεζικός και ο ελληνικός – είναι οι αρχαιότεροι στον κόσμο, αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα αλλά μοιάζουν πολύ. Σε πολλές χώρες, μας ξέρουν από τη μυθολογία μας, που τη διάβαζαν σε κόμικς! Στις διεθνείς εκπαιδευτικές εκθέσεις, έχω πάντα μαζί μου φωτογραφίες από ελληνικές παραλίες – είναι κάποιοι, που δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους θάλασσα και τους συγκινεί η ιδέα πως εκτός από τουρισμό, μπορούν και να σπουδάσουν εδώ. Ειδικά οι βόρειοι, ενθουσιάζονται με τον καιρό στην Ελλάδα.
Στρεφόμαστε επίσης, στους φοιτητές, οι οποίοι λόγω Βrexit, ‘εγκαταλείπουν’ την Αγγλία ως προορισμό αλλά και όσους δεν θα πάνε στην Ολλανδία, λόγω κορεσμού της σε υποδομές».

Οι υποδομές εξακολουθούν να πάσχουν

«Η στέγαση των φοιτητών αποτελεί βασικό πρόβλημα, το οποίο δεν έχουν λύσει τα πανεπιστήμια», αρχίζει να λέει ο κ.Μιχαλακέλης. «Ως SiG, επειδή δεν έχουμε τις ‘αγκυλώσεις’ του δημοσίου, ήδη βρισκόμαστε σε συνεννοήσεις με κατασκευαστικές εταιρείες, που αναλαμβάνουν την ανακαίνιση παλαιών κτιρίων, ξενοδοχείων κ.α. προκειμένου αυτές να αξιοποιηθούν για τους εισερχόμενους φοιτητές. Παράλληλα, φτιάχνουμε μία πλατφόρμα σχετική με τη στέγαση των φοιτητών. Σε κάθε περίπτωση, τον πληθυσμό των διεθνών φοιτητών θα τον απορροφήσουν η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη αφού η περιφέρεια συχνά μετατρέπει τους καλοκαιρινούς μήνες σε Airbnb τα ενοικιαζόμενα δωμάτια».