Ενα υπερηφαίστειο που εξερράγη για τελευταία φορά το 1538 φαίνεται να ξυπνά

Ξεχάστε το πιο διάσημο ενεργό ηφαίστειο της Ιταλίας, τον Βεζούβιο, που κατέστρεψε την Πομπηία το 79 μ.Χ. Η πιο επικίνδυνη ηφαιστειακή απειλή στην Ιταλία αυτή τη στιγμή είναι αυτή που πιθανότατα δεν έχετε ακούσει ποτέ: το Campi Flegrei, ή τα Phlegraean Fields.

Αυτή η ανεπιτήδευτη πεδιάδα, που εκτείνεται 200 ​​χιλιόμετρα (125 μίλια) κάτω από τον κόλπο της Νάπολης και τα νησιά Κάπρι και Ίσκια μέχρι τα περίχωρα της πόλης της Νάπολης, είναι μια γιγάντια καλντέρα, που άφησε ένα υπερηφαίστειο πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια.

Τώρα είναι η τοποθεσία πολλών ηφαιστείων που είναι ενεργά εδώ και 39.000 χρόνια, πολλά από τα οποία βρίσκονται κάτω από το νερό. Είναι επίσης κατοικημένη με βίλες, μικρά χωριά και εμπορικά κέντρα και φιλοξενεί 800.000 ανθρώπους και ένα νοσοκομείο υπό κατασκευή. Περισσότεροι από 500.000 από τους ντόπιους ζουν σε αυτό που η υπηρεσία πολιτικής προστασίας της Ιταλίας έχει χαρακτηρίσει «κόκκινη ζώνη», μια περιοχή που περιλαμβάνει 18 πόλεις που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο σε περίπτωση έκρηξης. Επιπλέον 3 εκατομμύρια κάτοικοι της Νάπολης ζουν αμέσως έξω από το ανατολικό άκρο της καλντέρας, σύμφωνα με την υπηρεσία πολιτικής προστασίας.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη του Campi Flegrei ήταν το 1538 και δημιούργησε ένα νέο βουνό στον κόλπο. Η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή έχει ενταθεί από τον Δεκέμβριο του 2022, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας της Ιταλίας (INGV), και οι ειδικοί φοβούνται ότι το ηφαίστειο θα μπορούσε να ξαναξυπνήσει μετά από γενιές ηρεμίας.

Η πυκνοκατοικημένη περιοχή, η οποία απέχει λιγότερο από 50 χιλιόμετρα (31 μίλια) από τον Βεζούβιο, είναι επιρρεπής σε ένα σεισμικό φαινόμενο γνωστό ως βραδυσεισμός, που ορίζεται από κύκλους ανύψωσης και σταδιακής πτώσης του εδάφους. Η τελευταία φορά που η περιοχή είδε τέτοια δραστηριότητα ήταν το 1984, όταν το έδαφος ανέβηκε 3,5 μέτρα (11,5 πόδια) πριν ξεκινήσει μια αργή κάθοδος συνοδευόμενη από σεισμική δραστηριότητα παρόμοια με αυτή που συμβαίνει στην περιοχή τώρα.

Επί του παρόντος, σε κατάσταση θετικού βραδυσεισμού, όταν το έδαφος κινείται προς τα πάνω, ολόκληρη η ηφαιστειακή ζώνη βιώνει επίσης ένα κύμα σεισμών που έχει κλονίσει τα νεύρα και έχει στείλει τους κατοίκους να αναζητούν ασφάλεια στους δρόμους. Τον Σεπτέμβριο, ο ισχυρότερος σεισμός των τελευταίων 40 ετών έπληξε την περιοχή και αυτός ο σεισμός των 4,2 Ρίχτερ ακολούθησε ένας παρόμοιας ισχύος λίγες μέρες αργότερα.

Μέχρι στιγμής το 2023 το Campi Flegrei έχει καταγράψει περισσότερους από 3.450 σεισμούς, 1.118 από τους οποίους σημειώθηκαν μόνο τον Αύγουστο. Αυτό είναι υπερτριπλάσιο από το σύνολο του προηγούμενου έτους, σύμφωνα με τα στοιχεία της INGV. Περισσότεροι από 500 σεισμοί σημειώθηκαν τον Οκτώβριο, ο ισχυρότερος από τους οποίους ήταν μεγέθους 4,0 Ρίχτερ, ακολουθούμενοι από δώδεκα μετασεισμούς. Μέχρι τις αρχές Μαΐου, οι σεισμοί ήταν σχεδόν όλοι κάτω από 3,0 Ρίχτερ, σύμφωνα με το INGV.

Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι ο τοπικός πληθυσμός θα πρέπει να είναι καλύτερα προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσει τη σεισμική δραστηριότητα και την πιθανότητα έκρηξης. Στις 5 Οκτωβρίου, η υπηρεσία πολιτικής προστασίας της χώρας παρουσίασε ένα ενημερωμένο σχέδιο εκκένωσης, το οποίο απαιτεί τη μετακίνηση μισού εκατομμυρίου ανθρώπων σε μια χρονική περίοδο 72 ωρών στους δρόμους που πολλοί ντόπιοι φοβούνται ότι δεν θα φιλοξενήσει τόσο έντονη κυκλοφορία. Η τελευταία φορά που είχε μελετηθεί ένα τέτοιο σχέδιο ήταν το 2019 και τα ευρήματα έδειξαν ότι το σχέδιο εκκένωσης έλειπε.

Ο Carlo Doglioni, επικεφαλής του INGV, έδωσε μαρτυρία σχετικά με τα πιθανά αποτελέσματα της σεισμικής δραστηριότητας ενώπιον του κάτω τμήματος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της ιταλικής κυβέρνησης στις 28 Σεπτεμβρίου.

«Υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια που σχετίζονται με την εξέλιξη της κατάστασης στο Campi Flegrei: το καλύτερο είναι ότι η συνεχιζόμενη κρίση βραδυσεισμού τελειώνει όπως συνέβη το 1983 έως το 84. το χειρότερο είναι μια έκρηξη παρόμοια με αυτή του 1538», είπε.

«Είναι μια εξέλιξη που δεν γνωρίζουμε και την παρακολουθούμε», είπε ο Doglioni.

Τι κρύβεται πίσω από την αύξηση της δραστηριότητας

Ο Δρ Giuseppe De Natale, διευθυντής έρευνας στο INGV στη Νάπολη, είπε ότι ο τρέχων κύκλος ανύψωσης σχετίζεται με την πίεση κάτω από την επιφάνεια της καλντέρας. «Δεν γνωρίζουμε ακριβώς το βάθος της αύξησης της πίεσης, μπορεί να είναι μεταξύ μηδέν και 3,5 χιλιομέτρων», είπε.

Υπάρχουν δύο υποθέσεις ως προς το τι θα μπορούσε να προκαλεί την τρέχουσα αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας στο Campi Flegrei, σύμφωνα με τον De Natale.

Η πρώτη – και δυνητικά πιο επικίνδυνη – πιθανότητα είναι ότι θα μπορούσε να είναι μια «εισβολή μάγματος που προέρχεται από τον θάλαμο μάγματος που βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα βάθος», είπε ο De Natale.

Το δεύτερο, το οποίο είπε ότι είναι πιο πιθανό, είναι ότι υπάρχει μεγάλη «απαέρωση» αερίων που δημιουργείται από το μάγμα που προέρχεται από τον βαθύ θάλαμο μάγματος. Η απαέρωση στο ίδιο βάθος με τον θάλαμο του μάγματος είναι αυτό που πιστεύει ότι έχει προκαλέσει το έδαφος να βουίζει.

«Το πρόβλημα είναι οι βράχοι», επεσήμανε ο De Natale. «Οι ρηχοί βράχοι δεν μπορούν να κρατήσουν υψηλά επίπεδα πίεσης, επομένως εάν η πίεση αυξηθεί πάρα πολύ, θα μπορούσε να συμβεί πλήρης θραύση των πετρωμάτων, που είναι γενικά η αιτία της έκρηξης ενός ηφαιστείου».

Σχεδιασμός γύρω από ένα φυσικό αίνιγμα

Τα υπερηφαίστεια είναι από τις πιο περίπλοκες και λιγότερο κατανοητές φυσικές απειλές στον κόσμο.

Αυτό που διακρίνει ένα υπερηφαίστειο από ένα συνηθισμένο ηφαίστειο είναι η ποσότητα ηφαιστειακού υλικού που έχει εκτοξευθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων εκρήξεων – μια αντανάκλαση της εκρηκτικής δύναμης του ηφαιστείου.

Υπερηφαίστειο είναι αυτό που έχει εκτοξεύσει περισσότερα από 240 κυβικά μίλια υλικού και έχει φτάσει στο επίπεδο 8 – την υψηλότερη απειλή – στον Δείκτη Εκρηκτικότητας του Ηφαιστείου ή VEI, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ. Ο δείκτης VEI μετρά πόσα συντρίμμια εκτοξεύονται, σε ποιο ύψος και πόσο διαρκεί η έκρηξη. Το Yellowstone, το οποίο εξερράγη πριν από 2,1 εκατομμύρια χρόνια, ήταν μια από τις μεγαλύτερες γνωστές ποτέ εκρήξεις. Οι πιο πρόσφατες εκρήξεις άλλων αξιοσημείωτων υπερηφαιστείων, όπως το Long Valley στην Καλιφόρνια, το Toba στην Ινδονησία και το Campi Flegrei, ήταν σχεδόν στο ίδιο μέγεθος.

Οι επιστήμονες έχουν ιστορικό δραστηριότητας 2.000 ετών στο Campi Flegrei. Οι κολόνες στο ρωμαϊκό ναό του Serapis στην πόλη Pozzuoli στη μέση της καλντέρας, που ανασκάφηκαν τον 18ο αιώνα, δείχνουν ενδείξεις για τρύπες που έγιναν από μαλάκια, αποκαλύπτοντας ότι οι στύλοι ήταν κάποτε κάτω από το νερό . Η βάση του ναού συνδέεται με τη θάλασσα με μια σειρά από υπόγειες σήραγγες και η άνοδος και η πτώση του εδάφους που προκαλείται από το βραδυσεισμό είχε ως αποτέλεσμα το νερό να πλημμυρίσει και στη συνέχεια να αποστραγγιστεί από την κατασκευή, καθιστώντας δυνατή την παρατήρηση του σεισμικού φαινομένου στο πέρασμα του χρόνου.

Το 2016, η περιφερειακή κυβέρνηση χαρακτήρισε την περιοχή Campi Flegrei «κίτρινη» στο σύστημα προειδοποίησής της, το δεύτερο από τα τέσσερα επίπεδα που μετακινούνται από πράσινο σε κόκκινο για να υποδείξουν τον κίνδυνο για τον πληθυσμό από την κίνηση του εδάφους.

Η υπηρεσία πολιτικής προστασίας της Ιταλίας δήλωσε τον Οκτώβριο ότι θα μεταφέρει ορισμένα τμήματα της περιοχής στο επόμενο επίπεδο, πορτοκαλί, δεδομένης της έντασης της πρόσφατης δραστηριότητας. Το INGV πρέπει τώρα να υπογράψει την αλλαγή επιπέδου, κάτι που αναμένεται να κάνει αφού αρχικά υπέβαλε αίτηση στην υπηρεσία πολιτικής προστασίας για την κίνηση. Η άνοδος του επιπέδου στο πορτοκαλί θα επιτρέψει στις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας να εκκενώσουν ευκολότερα την περιοχή που είναι πιο ευάλωτη στις επιπτώσεις του βραδυσεισμού και των συνεχιζόμενων σεισμών και να κρατήσουν ασφαλείς τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, λένε αξιωματούχοι.

Κατά τη διάρκεια συνάντησης με την υπηρεσία πολιτικής προστασίας και την κυβέρνηση στις 7 Νοεμβρίου, το INGV διαπίστωσε επίσης ότι 15.000 κτίρια, συμπεριλαμβανομένων 125 σχολείων και άλλων ακαδημαϊκών δομών, βρίσκονται στην περιοχή υψηλού κινδύνου. Στις 27 Νοεμβρίου θα εκδοθεί μια οδηγία που θα περιγράφει ένα νέο πρωτόκολλο για εκκενώσεις, ασκήσεις και πιθανή μετακίνηση ορισμένων ιδρυμάτων από την περιοχή προσωρινά μέχρι να υποχωρήσει ο τρέχων κύκλος του βραδυσεισμού.