Αλλάζουν τα Καλοκαίρια μας, θα γίνουν ζεστά και απρόβλεπτα

Εάν η ατάκα «ωραίος καιρός σήμερα» θεωρείται εδώ και δεκαετίες κλισέ για να σπάσει τον πάγο κανείς και να αρχίσει μια συζήτηση, φαίνεται πως ήρθε η ώρα να αλλάξει αυτό.

Oπως ακριβώς αλλάζει και ο καιρός, φέρνοντας άγνωστες για εμάς με το κάποτε μεσογειακό κλίμα συνθήκες: αφόρητους καύσωνες, περιόδους ακραίας ξηρασίας, εποχές ασταμάτητων βροχοπτώσεων και πλημμυρικών φαινομένων.

Θα πρέπει, λοιπόν, να μάθουμε να ζούμε με καυτά καλοκαίρια; Θα φτάσει κάποτε ο υδράργυρος τους 50 βαθμούς Κελσίου; Και θα είναι το φετινό καλοκαίρι το θερμότερο των τελευταίων ετών; Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια. Ολοι οι επιστήμονες, ωστόσο, συμφωνούν ότι κλιματικά έχουμε φτάσει στο σημείο μηδέν. Και ότι αν δεν κάνουμε κάτι τώρα, τα επόμενα χρόνια θα ζήσουμε πράγματα που δεν θα τα πιστεύουμε.

Κλίμα ερήμου

Ο ακαδημαϊκός, καθηγητής της Φυσικής της Ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός λέει ότι ίσως και να το έχουμε ξεπεράσει αυτό το σημείο. Και ότι έχει μικρή σημασία το πώς θα εξελιχθεί το φετινό καλοκαίρι, με δεδομένο ότι κάθε φέτος θα είναι και… χειρότερα λόγω της κλιματικής αλλαγής που επιφέρει η ανθρώπινη δραστηριότητα. «Φέτος», αναφέρει ο κ. Ζερεφός στο «ΘΕΜΑ», «έχουμε ένα εξαιρετικά ανώμαλο έτος. Χάσαμε τις βροχές και τα χιόνια τον μισό χειμώνα και μαζεύτηκαν βροχές μετά τον Μάρτιο. Αυτή η αποσταθεροποιημένη κατάσταση οδήγησε σε μια περίεργη άνοιξη και σύμπτυξη του καλοκαιριού». Είναι όμως μόνο ελληνικό αυτό το φαινόμενο;

Ο επιστήμονας εξηγεί ότι το ίδιο ανώμαλος ήταν ο χειμώνας στην Αμερική και το καλοκαίρι στον Καναδά, με ακραίες θερμοκρασίες και όμοια ακραίες μεταβολές του καιρού. Και αυτό είναι που κάνει για τους ειδικούς πιο δύσκολο το να δουν τι έρχεται. «Εχουμε δει και καύσωνες στη Σιβηρία. Πέρυσι τον Αύγουστο ήταν πιο ζεστά στη Σιβηρία απ’ ό,τι στην Αθήνα».

Ρωτάμε τον κ. Ζερεφό εάν το φετινό καλοκαίρι θα είναι από τα θερμότερα των τελευταίων ετών και αν θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με θερμοκρασίες που θα πλησιάζουν τους 50 βαθμούς Κελσίου. «Δεν υπάρχει μοντέλο -παρότι στην Ακαδημία Αθηνών διαθέτουμε μεγάλη υπολογιστική ισχύ- που να μπορεί να μας πει με ακρίβεια τι θα γίνει. Είναι ισχυρή η πιθανότητα, πάντως, να είναι (το φετινό καλοκαίρι) θερμότερο από το περσινό. Και γενικά να γίνονται θερμότερα τα καλοκαίρια, καθώς οδεύουμε προς στο σημείο στο οποίο η ανατολική Ελλάδα θα γίνει υποερημική».

Χρήστος Ζερεφός

Ο Ελληνας ακαδημαϊκός λέει ότι στο τέλος θα καταλήξουμε στο «όσοι μείνουν και όσοι μάθουν»: «Στην Ελλάδα, ο πρώτος καύσωνας ήταν το 1987, με 3.000 θερμόπληκτους. Από τότε ήρθαν αρκετοί καύσωνες και μάθαμε τα κλιματιστικά και αναπτύξαμε συστήματα προειδοποιήσεων ώστε να προσαρμόζουν οι άνθρωποι τις δραστηριότητές τους και να αποφεύγουν να βγαίνουν έξω τις θερμές ώρες. Θα φτάσουμε σε ένα σημείο όμως, ενδεχομένως μετά από 20 χρόνια, στο οποίο απλά δεν θα μπορεί κανείς να βγει έξω όταν θα υπάρχει καύσωνας»…

Με τη φετινή χρονιά να έχει ξεκινήσει με μία από τις χειρότερες ξηρασίες για τουλάχιστον το 1/4 της επιφάνειας της Ευρώπης και ιδιαίτερα τη νοτιοδυτική, πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι το φετινό καλοκαίρι ενδέχεται να είναι θερμότερο, όχι μόνο σε σχέση με το περσινό, αλλά και με τα περισσότερα προηγούμενα.

Και το συνδέουν αυτό με την εκτίμηση της Κλιματικής Υπηρεσίας της Ε.Ε., Copernicus, ότι επανακάμπτει το φαινόμενο «Ελ Νίνιο», το οποίο φέρνει υψηλότερες θερμοκρασίες. Το φαινόμενο φέρνει τη λεγόμενη «μετεωρολογική ακινησία» που προκαλεί μεγάλα διαστήματα ξηρασίας, εξάτμιση των επιφανειακών υδάτων λόγω υψηλών θερμοκρασιών ή και το αντίθετο, επαναλαμβανόμενες βροχοπτώσεις.

Εντονα καιρικά φαινόμενα με σφοδρές χαλαζοπτώσεις, όπως αυτή που σημειώθηκε τον Μάιο στα Ιωάννινα (πάνω), αλλά και καταστροφικές πλημμύρες εκδηλώνονται στη χώρα μας

Περισσότεροι καύσωνες

Ο καθηγητής Κλιματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Νάστος έχει εξηγήσει ότι λόγω του «Ελ Νίνιο», είναι πολύ πιθανό το φετινό καλοκαίρι να είναι εξαιρετικά θερμό και απρόβλεπτο. Με αφορμή τις ακραίες κλιματολογικά καταστάσεις που επικρατούν σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και της Αμερικής, ο κ. Νάστος τόνισε ότι οι επιστήμονες περιμένουν το 2023 και το 2024 να έχουμε ουσιαστικά πολύ θερμό καιρό, κάτι από το οποίο δεν ξεφεύγει η Ελλάδα. Κι αυτό γιατί, όπως εξήγησε ο καθηγητής, το καιρικό φαινόμενο θα επηρεάσει τα μελτέμια της Ελλάδας, γεγονός που σημαίνει ότι θα έχουμε περισσότερους θερμούς καύσωνες τα καλοκαίρια λόγω του ότι αποδυναμώνεται ο ένας από τους δύο πόλους που τα δημιουργούν: «Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε περισσότερα κύματα καύσωνα και μεγαλύτερη ρύπανση, αν θέλετε, στην Αττική».

Ο καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας στο Τμήμα Γεωλογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πρόδρομος Ζάνης, μιλώντας για την κλιματική αλλαγή στην Ακαδημία Αθηνών, έχει εξηγήσει ότι «ο άνθρωπος μπορεί να είναι μικρός σε σχέση με τη φύση, αλλά είναι αρκετός για να τη διαταράξει. Τη δεκαετία του ’80 υπήρχε ένας καύσωνας με τουλάχιστον οκτώ μέρες διάρκεια. Την επόμενη δεκαετία ήταν δύο. Την επόμενη ακριβώς δεκαετία τρεις και την τελευταία δεκαετία τέσσερις. Τα τελευταία 40 χρόνια βλέπουμε ότι υπάρχει αύξηση τέτοιων επεισοδίων, κάτι το οποίο αναμένουμε να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια», ενώ στη συνέχεια τόνισε πως «η αύξηση της θερμοκρασίας και η ερημοποίηση είναι δύο φαινόμενα που θα μας απασχολήσουν για τις επόμενες δεκαετίες».

Μήπως πρόκειται για έναν από τους συνηθισμένους, για τα φυσικά φαινόμενα, κύκλους που κάνει ο καιρός; «Οι κύκλοι γίνονται μέσα σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια», εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Ζερεφός. «Η διατάραξη της περιστροφής της Γης γίνεται σε χιλιάδες χρόνια. Εδώ βλέπουμε φοβερές αλλαγές που έχουν γίνει μόλις σε 50 χρόνια. Εάν αφαιρέσουμε το διοξείδιο του άνθρακα που έχουμε εκλύσει οι άνθρωποι, η θερμοκρασία πέφτει κατά 1,5 βαθμό»!

Ο κ. Ζερεφός λέει ότι και η χώρα μας θα πληρώσει βαρύ, πολύ βαρύ κόστος για την κλιματική αλλαγή. «Στη δεκαετία του ’50, οι ασφαλιστικές εταιρείες πλήρωσαν για ακραία καιρικά φαινόμενα 10 δισ. δολάρια παγκοσμίως. Την περασμένη δεκαετία πλήρωσαν περίπου 1 τρισ. Το κόστος, αποπληθωρισμένο και προσαρμοσμένο, εκατονταπλασιάστηκε. Για τη χώρα μας, το κόστος αυτό θα ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ ως το τέλος του αιώνα, διπλάσιο του εξωτερικού μας χρέους, λόγω των καιρικών φαινομένων και της κλιματικής αστάθειας. Αν προσαρμοστούμε, αυτό το κόστος θα μείνει το μισό».

Και τι μπορούμε να κάνουμε; «Λύσεις υπάρχουν και έχουν εξηγηθεί στη Συμφωνία του Παρισιού. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει ακουμπήσει το όριο που είχαμε θέσει για το 2030, η παγκόσμια υπερθέρμανση συνεχίζεται και πρέπει να πάρουμε όλοι στα σοβαρά αυτό το θέμα. Οχι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και εμείς, οι πολίτες. Να γίνουμε λίγο… τσιγκούνηδες. Να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια, να μη σπαταλούμε τους πόρους μας, να μειώσουμε τα σκουπίδια που παράγουμε, να μονώσουμε τα σπίτια μας. Και αυτό θα βοηθήσει ώστε να σταθεροποιηθεί το κλίμα, το οποίο είναι σοβαρά διαταραγμένο».

Παράγοντες της ασφαλιστικής αγοράς αναφέρουν ότι λόγω των καταστροφών από τα καιρικά φαινόμενα -από πλημμύρες ως πυρκαγιές-, τα ασφάλιστρα στον κλάδο περιουσίας και ειδικά στις καλύψεις των κινδύνων από φυσικά φαινόμενα θα αυξηθούν σημαντικά και οι αντασφαλιστές θα αυξήσουν τα rates και τις απαλλαγές λόγω των μεγάλων αποζημιώσεων.

Ο καιρός δεν φταίει για τις τιμές των λαχανικών

Το κύμα των ασυνήθιστων -ακραίων για την εποχή- καιρικών συνθηκών βάζει φωτιά και στους πάγκους με τα φρέσκα προϊόντα. Λίγο οι ακραίες καιρικές συνθήκες και λίγο η… ευκαιρία που δίνουν αυτές οι συνθήκες και οι τιμές στα φρέσκα προϊόντα όπως ντομάτες, αγγούρια κ.ά., εκτοξεύονται. Φταίει όμως μόνο… ο κακός μας ο καιρός γι’ αυτό;

Η αλήθεια είναι ότι το κύμα ακρίβειας που αποδίδεται στις καιρικές συνθήκες έχει φέρει -εκτός από την αγανάκτηση των καταναλωτών- τιμές οι οποίες πλησιάζουν αυτές της αντίστοιχης περσινής περιόδου. Η ντομάτα, για παράδειγμα, πωλείται ως και 2,80 ευρώ το κιλό, ενώ πέρυσι είχε φτάσει τα 3 ευρώ. Η διαφορά ωστόσο είναι ότι πέρυσι, εκτός από την κλιματική διαταραχή και τις καταστροφές που είχε φέρει, η άνοδος των τιμών οφειλόταν και στην έκρηξη του ενεργειακού κόστους, των καυσίμων, των λιπασμάτων και, φυσικά, των μεταφορικών – παράγοντες που αποδίδονταν στην ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Φέτος, που υπάρχει ανάσχεση αυτών των παραγόντων, υπάρχει, αλήθεια, δικαιολογία για το ότι, για παράδειγμα, οι ντομάτες πωλούνται ως και 2,80 ευρώ το κιλό, τα ντοματίνια ως 7,45 ευρώ το κιλό, τα αγγουράκια ως 1,65 ευρώ και τα κολοκύθια περί το 1,5 ευρώ; Είναι ένας συνδυασμός παραγόντων που φταίει, λένε οι παραγωγοί. Και εξηγούν ότι φταίει η ασυνήθιστη υγρασία για την εποχή, η οποία ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών με την απότομη αλλαγή των καιρικών συνθηκών που επικρατούν. Μιλούν μάλιστα και για ελλείψεις που έρχονται σε πολλά προϊόντα, καθώς στις καλλιέργειες έχει πέσει… περονόσπορος.

Κυριολεκτικά. Η ασθένεια του περονόσπορου, όπως αναφέρουν αγρότες, επελαύνει και καταστρέφει ολόκληρες καλλιέργειες, ευνοούμενη από τις καιρικές συνθήκες. Οι ίδιοι λένε ότι το φαινόμενο έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις που τα φυτοφάρμακα στις αποθήκες έχουν εξαντληθεί. Αναφέρουν ότι ο ΕΛΓΑ δεν τους αποζημιώνει για ζημιές που προκαλούνται από δευτερογενή αίτια. Η αλήθεια είναι πως στη Θεσσαλία, για παράδειγμα, οι καταστροφές από το κύμα βροχοπτώσεων (επί καθημερινής βάσεως) που έπληξε τις καλλιέργειες το αμέσως προηγούμενο διάστημα είναι ανυπολόγιστες.

Το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο που οι αρμόδιες Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας πραγματοποίησαν αυτοψία και καταγραφή των ζημιών που έχουν προκληθεί από τα καιρικά φαινόμενα σε μια σειρά αγροτικών προϊόντων, όπως κριθάρι, σιτηρά, βαμβάκι, καλαμπόκι, βιομηχανική ντομάτα, καρπούζι, πεπόνι, κεράσια, κ.ά., ώστε να ενημερώσει με σχετικό υπόμνημα τον πρόεδρο του ΕΛΓΑ Ανδρέα Λυκουρέντζο και τον υπηρεσιακό υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιώργο Τσακίρη.

Ελλείψεις

Τα παραπάνω σημαίνουν ότι στους πάγκους των λαϊκών -και όχι μόνο- ενδέχεται να καταγραφούν ελλείψεις το επόμενο διάστημα σε συγκεκριμένα προϊόντα. Με τη μείωση της προσφοράς την… πληρώνει συνήθως η ζήτηση, δηλαδή ο καταναλωτής, ο οποίος καλείται να βάλει το χέρι πιο βαθιά στην τσέπη για να απολαύσει ένα προϊόν που βρίσκεται σε -έστω και σχετική- έλλειψη.

Παράγοντες της αγοράς εξηγούν, ωστόσο, ότι καθώς προς το παρόν τουλάχιστον ελλείψεις σε προϊόντα δεν υπάρχουν και ότι άλλοι παράγοντες, όπως το κόστος μεταφοράς, που είχαν εξελιχθεί σε βραχνά το προηγούμενο έτος, έχουν υποχωρήσει σε φυσιολογικά επίπεδα, η εκτόξευση των τιμών στα προϊόντα δύσκολα μπορεί να δικαιολογηθεί.