Γιατί τα social media μπορεί να βλάψουν τους εφήβους πριν τα 15 τους

Εφηβοι και social media. Δυο έννοιες που η σύμπραξή τους μοιάζει αθώα, κάτω από τον θόλο της επικοινωνίας, αλλά που στην πραγματικότητα είναι αρκετά ζημιογόνα, τόσο που οι ειδικοί προτείνουν την επιβολή ηλικιακών περιορισμών σε Instagram, TikTok και άλλες εφαρμογές.

Η έρευνα του Pew Research Center το 2018, έδειξε σε σχεδόν 750 άτομα ηλικίας 13 έως 17 ετών, ότι το 45% είναι σχεδόν συνεχώς στο διαδίκτυο και το 97% χρησιμοποιεί σίγουρα μια, ή περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το YouTube, το Facebook, το Instagram, ή το Snapchat. Πώς μεταφράζεται αυτό; Τα social media απασχολούν το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας των περισσότερων εφήβων και αυτό είναι ένα φαινόμενο που γιγαντώνεται κάθε χρόνο και που δεν αφορά μόνο την Αμερική. Στην Ελλάδα πιο συγκεκριμένα – την χώρα που η διείσδυση του διαδικτύου αγγίζει το 79% του συνολικού πληθυσμού, σύμφωνα με έρευνα του Reuters Institute – οι έφηβοι δαπανούν εξίσου πολλές ώρες στα social media.

Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε από την εταιρεία Focus Bari, το 97% των ηλικιών από 16 έως 24, είναι ενεργές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον, τουλάχιστον εννέα στα δέκα παιδιά, 5-12 ετών, εκτιμάται ότι είναι πλέον online.

Οφέλη από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν πρέπει να δαιμονοποιούνται, καθώς αποτελεί γεγονός ότι επιτρέπουν στους εφήβους να δημιουργούν διαδικτυακές ταυτότητες, να επικοινωνούν με άλλους και να δημιουργούν κοινωνικά δίκτυα. Αυτά τα δίκτυα μπορούν να παρέχουν στους εφήβους πολύτιμη υποστήριξη, βοηθώντας ιδιαίτερα όσους βιώνουν αποκλεισμό, ή έχουν αναπηρίες, ή χρόνιες ασθένειες.

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν επίσης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για ψυχαγωγία και αυτοέκφραση. Και οι πλατφόρμες μπορούν να εκθέσουν τους εφήβους σε τρέχοντα γεγονότα, να τους επιτρέψουν να αλληλεπιδρούν πέρα από γεωγραφικά εμπόδια και να τους διδάξουν με μια ποικιλία θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων των υγιεινών κοινωνικών συμπεριφορών. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αναπαράγουν χιουμοριστικό περιεχόμενο, ή που παρέχουν μια ουσιαστική σύνδεση με συνομηλίκους τους μπορεί να βοηθήσουν τους εφήβους να αποφύγουν την κατάθλιψη.

H «κατάθλιψη του Facebook»

Ναι, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αποτελέσουν δίοδο επικοινωνίας και μια ζωτική πηγή σύνδεσης για τους νέους. Ωστόσο μέχρι κάποια μεγάλη μελέτη να αποδείξει το αντίθετο, οι αρνητικές επενέργειες φαίνονται να υπερτερούν των θετικών για τους νεότερους εφήβους. Πολλοί νόμοι -που αφορούν τη διαφήμιση και τη συλλογή δεδομένων, όχι την ασφάλεια των παιδιών- επιτρέπουν σε όλους τους χρήστες 13 ετών και άνω να κατεβάζουν τις εφαρμογές. Πολλές έρευνες συνδέουν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα πρώτα χρόνια της εφηβείας με την κρίση ψυχικής υγείας των νέων, η οποία φαίνεται να είναι και η καθοριστική πρόκληση δημόσιας υγείας της εποχής μας.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής έχει προειδοποιήσει για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα μικρά παιδιά και τους εφήβους, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτυακού εκφοβισμού και της «κατάθλιψης του Facebook». Μια φράση που αναφέρεται στις πολλές περιπτώσεις που οι νεαροί χρήστες βλέπουν ενημερώσεις κατάστασης, αναρτήσεις στον τοίχο και φωτογραφίες άλλων, που τους κάνουν να αισθάνονται αντιπαθείς και αδρανείς.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχουν μεγαλύτερο ψυχοκοινωνικό αντίκτυπο σε παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ή που είναι ήδη προβληματισμένα με άλλο τρόπο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των εφήβων, σύμφωνα με έρευνα της Mayo Clinic, περιορίζοντας την άμεση επαφή με τους συνομηλίκους και ενθαρρύνοντας τη συνεχή σύγκριση στο διαδίκτυο, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και κατάθλιψη. Η ίδια έκθεση συνέστησε στους παιδιάτρους να βοηθήσουν τις οικογένειες να κατανοήσουν καλύτερα τις πιθανές βλάβες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να ενθαρρύνουν τους γονείς να παρακολουθούν τη χρήση του Διαδικτύου και να μιλούν στα παιδιά τους για τον διαδικτυακό εκφοβισμό, το sexting και την έκθεση σε περιεχόμενο που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία.

16 και άνω

Οι ίδιες έρευνες που έχουν δείξει και κατ’ επέκταση νομιμοποιηθεί, ότι τα παιδιά κάτω των 16 ετών δεν πρέπει να οδηγούν μηχανοκίνητα οχήματα, ή να πίνουν, υποδεικνύουν επίσης ότι μάλλον πρέπει να μείνουν μακριά από το TikTok, το Instagram και το Snapchat. Ο Carl Marci, ψυχίατρος του Γενικού Νοσοκομείου Μασαχουσέτης, στην Βοστώνη εξηγεί ότι ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου, υπεύθυνος για τον έλεγχο των παρορμήσεων και τη λήψη αποφάσεων, δεν αναπτύσσεται πλήρως μέχρι την ηλικία των 25 ετών. Αντίθετα τα κέντρα ανταμοιβών και συναισθημάτων του εγκεφάλου εντείνονται πολύ νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Αυτή η αναντιστοιχία είναι ο λόγος για τον οποίο οι έφηβοι παίρνουν ρίσκα, ή αντιδρούν με ακραία συναισθήματα σε πράγματα που οι ενήλικες μάλλον θα απέφευγαν.

Ακριβώς όπως δεν θα έπρεπε να βρίσκονται πίσω από το τιμόνι, έτσι δεν θα έπρεπε να οδηγούν τους εαυτούς τους στον κόσμο των social media. Ορισμένοι έφηβοι ωριμάζουν γρηγορότερα από άλλους και μπορεί να είναι εξοπλισμένοι για να χειριστούν τις παγίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πριν από τα 16. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί ανώριμοι έφηβοι που δεν μπορούν να αντιληφθούν τόσο άμεσα τις αρνητικές επιρροές.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κορυφαίοι γιατροί της Αμερικής και οι νομοθέτες διστάζουν να προσδιορίσουν ένα όρια ηλικίας για την ετοιμότητα των εφήβων να εισέλθουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – αλλά συμφωνούν ότι κάτω από τα 16 δεν είναι υγιές.

Η ερώτηση που όλοι μας πρέπει να κάνουμε είναι όμως γιατί οι εταιρείες social media δεν παίρνουν περισσότερες προφυλάξεις, θέτοντας περιορισμούς, για αυτές τις αδύναμες ηλικίες. Το Αμερικανικό Κογκρέσο ψήφισε έναν νόμο το 1998 με την ονομασία Children’s Online Privacy Protection Act. Σκοπός του ήταν να εμποδίσει τις εταιρείες να συλλέγουν και να διαδίδουν δεδομένα για παιδιά κάτω των 13 ετών. Έτσι, οι προγραμματιστές το χρησιμοποίησαν ως βασική ηλικία για να επιτρέψουν στα παιδιά να δημιουργήσουν λογαριασμούς, ιδίως για υπηρεσίες με διαφημιστικό στοιχείο. Πλέον όμως, αυτό φαίνεται να μην επαρκεί.

Ο δρόμος που ανοίγεται

Οι γονείς, μέχρι να δημιουργηθεί ένας ισχύων περιορισμός οφείλουν να μάθουν να διαχειρίζονται την παρουσία των παιδιών τους στο διαδίκτυο. Το να είσαι 16 ετών δεν σημαίνει ότι μπορείς να αφεθείς εντελώς ελεύθερος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης- άλλωστε, δεν βγάζουμε τα παιδιά μας στο δρόμο χωρίς εκπαίδευση και δίπλωμα οδήγησης. Η λύση περιλαμβάνει συνεχείς συζητήσεις των γονέων με τα παιδιά τους, σχετικά με το περιεχόμενο που βλέπουν και περιορισμό της ώρας των παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα, ώστε να μην παρεμποδίζεται ο ύπνος και η σωματική τους δραστηριότητα.

Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά πλάσματα, από 0 έως 100 ετών. Χρειαζόμαστε τη συντροφιά των άλλων για να ευδοκιμήσουμε στη ζωή, και η δύναμη των δεσμών μας έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία και ευτυχία. Το να είμαστε κοινωνικά συνδεδεμένοι με άλλους μπορεί να απαλύνει το άγχος, το στρες και την κατάθλιψη, να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση, να προσφέρει παρηγοριά και χαρά, να αποτρέψει τη μοναξιά και ακόμη και να προσθέσει χρόνια στη ζωή μας. Ωστόσο επειδή η σχέση μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψυχικής υγείας είναι πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται, καλό είναι να παρακολουθούμε στενά και να επεμβαίνουμε στην περιήγηση των παιδιών μας στον πολλές φορές, επικίνδυνο και μυστηριώδη κόσμο του διαδικτύου.