Νέο αεροδρόμιο στο Καστέλλι: Υπέρ ή κατά;

Η κρισιμότητα της περιόδου που διατρέχουμε επιβάλλει απάντηση που δεν θα απορρέει από ιδεοληψίες, προκαταλήψεις και πολιτικές δεσμεύσεις, αλλά θα τεκμηριώνεται από την ανάλυση επιχειρημάτων με γνώμονα τη συμβολή στην ανάπτυξη της Χώρας και πάντα με κριτήριο το δημόσιο συμφέρον.

Εδώ και πολλά χρόνια, το υφιστάμενο Αεροδρόμιο Αλικαρνασσού δεν εξυπηρετεί ικανοποιητικά τη μεγάλη αεροπορική κίνηση της Κρήτης, επειδή και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του δεν επαρκούν και η διαχείριση της λειτουργίας του δεν έχει εκσυγχρονιστεί.

Ο διαγωνισμός παραχώρησης για 35 έτη του Νέου Διεθνούς Αεροδρομίου στο Καστέλλι της Μινώας Πεδιάδας Κρήτης είχε προκηρυχθεί (πριν τις εκλογές) την 31-8-2009 (εκτίμηση δαπάνης επένδυσης €800 εκ., χωρίς απαλλοτριώσεις). Αμέσως μετά διαπιστώθηκε ότι έπρεπε να επιλυθούν σημαντικές εκκρεμότητες. Δόθηκαν επανειλημμένες παρατάσεις της προθεσμίας κατάθεσης προσφορών, αλλά τελικά ο διαγωνισμός απέβη άγονος στις 18-10-2011, αφού δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά.

Οίκοι που είχαν εκδηλώσει προκαταρκτικά ενδιαφέρον συμμετοχής πρότειναν περιορισμό τεχνικών χαρακτηριστικών ώστε να μειωθεί η δαπάνη κατασκευής και να καταστεί βιώσιμη η επένδυση, με κύρια αλλαγή την πρόβλεψη υλοποίησης του μήκους 3800 μέτρων διαδρόμου προσ/απογειώσεων σε δύο φάσεις (κατασκευή πρώτα 3200 μέτρων και των υπολοίπων όταν θα προκύψει ανάγκη με βάση την αεροπορική κίνηση).

Απαιτήθηκε χρόνος για την προσαρμογή του πολιτικού προσωπικού της Χώρας στην οικονομική πραγματικότητα και το έργο επαναδημοπρατήθηκε με σαφώς πιο ρεαλιστικά τεχνικά χαρακτηριστικά (μείωση δαπάνης 20%). Μετά από παρατάσεις, προβλέπεται κατάθεση προσφορών στις 07-04-2015, αλλά και πάλι χωρίς βεβαιότητα συμμετοχής. Και υπάρχουν σημαντικά θέματα ανοικτά προς εξέταση.

Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό το Νέο Αεροδρόμιο θα λειτουργεί ανταγωνιστικά με τα υπόλοιπα του νησιού, σε συνάρτηση με την κυβερνητική απόφαση όσον αφορά στην ιδιωτικοποίηση των περιφερειακών αεροδρομίων.

Από τις διαδικασίες που προβλέπει η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία, στους διαγωνισμούς παραχώρησης έργων προσιδιάζει ο ανταγωνιστικός διάλογος (και όχι η διαγωνιστική διαδικασία που επιλέχθηκε) επειδή επιτρέπει, μεταξύ άλλων, πιο ορθολογικό προσδιορισμό των τεχνικών χαρακτηριστικών και καλύτερη δόμηση των χρηματοδοτικών μοντέλων.

Σε περίπτωση οικονομικής κρίσης και υψηλών επιτοκίων, η μη δυνατότητα δέσμευσης των χρηματοπιστωτικών Οργανισμών με κάθε ένα διαγωνιζόμενο για χρηματοδότηση ενός συγκεκριμένου έργου συνεπάγεται πολύ μικρό αριθμό προσφορών και μάλιστα προσαρμοσμένων στα υψηλά επιτόκια δανεισμού, που πιθανώς θα είναι ασύμφορες για το Δημόσιο.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παραχώρησης (EPEC), στον οποίο συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εισηγείται για τέτοιου είδους έργα μία πιο ρεαλιστική διαδικασία. Προτείνει την επιλογή, ύστερα από διαγωνισμό, προσωρινού Παραχωρησιούχου που θα έχει δεσμευτεί για όλα τα επιμέρους στοιχεία κόστους (περιλαμβανομένου και του δείκτη αναθεώρησης) πλην του κόστους χρηματοδότησης.

Όταν θα ολοκληρωθούν οι απαλλοτριώσεις, οι μελέτες κλπ και θα έχουν πιθανόν βελτιωθεί οι συνθήκες της χρηματοπιστωτικής αγοράς, θα προκηρυχθεί από τον προσωρινό Παραχωρησιούχο εκδήλωση ενδιαφέροντος μεταξύ των χρηματοπιστωτικών Οργανισμών για την ανεύρεση χρηματοδότησης, προκειμένου να επιλεγεί η πλέον συμφέρουσα προσφορά σε συνεργασία με το Δημόσιο.

Σε κάθε περίπτωση το Δημόσιο θα διατηρεί την ευχέρεια να ακυρώσει την παραχώρηση στην περίπτωση που οι όροι χρηματοδότησης δεν κριθούν συμφέροντες. Με τον τρόπο αυτό, προφανώς μειώνεται και ο κίνδυνος του Δημοσίου για αποζημιώσεις λόγω καθυστερήσεων στις απαλλοτριώσεις, περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις κλπ.

Η περιοχή του Αεροδρομίου Αλικαρνασσού πρέπει να αξιοποιηθεί αμέσως μετά τη μεταφορά του αεροδρομίου (και να μην προκύψει καθυστέρηση όπως έγινε στο Ελληνικό). Η αξιοποίηση του χώρου με παράλληλη περιβαλλοντική αναβάθμιση του (π.χ. πολεοδόμηση με 60% πράσινο και 40% ξενοδοχεία, πολυτελείς κατοικίες κλπ) μπορεί να φέρει μεγάλα έσοδα στο Δημόσιο ώστε να περιορισθεί η διάρκεια της παραχώρησης του Αεροδρομίου.

Αναμφίβολα, είναι προτιμότερο να παραχωρεί το Δημόσιο εκτάσεις για τουριστική αξιοποίηση παρά τη λειτουργία υποδομών μεταφορών, δεδομένου ότι το τυχόν υψηλό τέλος χρήσης τους θα επιδράσει αρνητικά στις μετακινήσεις (π.χ. αριθμό τουριστών).

Όμως, η ανάγκη καλύτερης αεροπορικής εξυπηρέτησης των εκατομμυρίων τουριστών και των κατοίκων της Κρήτης επείγει. Πως μπορεί να ξεπεραστεί η σημερινή χρηματοπιστωτική συγκυρία και τα συγκοινωνιακά προβλήματα χωρίς ουσιαστική απώλεια χρόνου;

Πρώτον, απαιτείται καλύτερη αξιοποίηση των υπαρχουσών υποδομών μέχρι την κατασκευή του Νέου Αεροδρομίου. Πρέπει να αναβαθμιστεί άμεσα η δυναμικότητα του Αεροδρομίου Αλικαρνασσού ώστε να εξυπηρετείται καλύτερα η ζήτηση αιχμής κατά τους θερινούς μήνες. Η αναβάθμιση θα είναι μικρού κόστους (έως €10 εκ.) και θα αφορά στην εξομάλυνση του χρόνου αναμονής κατά τις αιχμές με αύξηση του χώρου στάθμευσης των αεροσκαφών και των κτιριακών εγκαταστάσεων, π.χ. με χρήση φουσκωτών κατασκευών.

Εφόσον απαιτηθεί, πρέπει να χρησιμοποιηθεί και το (σε αδράνεια) στρατιωτικό Αεροδρόμιο Τυμπακίου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αιχμής, ύστερα από επεμβάσεις μικρού κόστους (έως €10 εκ.) που θα αφορούν στην (πιθανή) εξομάλυνση του διαδρόμου προσγειώσεων και στη κατασκευή κτιριακών εγκαταστάσεων. Επισημαίνεται ότι σύντομα ολοκληρώνεται η νέα οδός από Ηράκλειο προς Αγίους Δέκα και Τυμπάκι.

Δεύτερον, είναι αναγκαίο να εκπονηθεί και θεσμοθετηθεί Ρυθμιστικό Σχέδιο για την περιοχή του Αεροδρομίου Αλικαρνασσού ώστε να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση της. Επίσης, πρέπει να εκπονηθεί ΣΧΟΑΑΠ για την ευρύτερη περιοχή της Μινώας Πεδιάδας και να επιλυθούν τα τοπικά προβλήματα.

Τρίτον, επιβάλλεται να δεσμευθούν άμεσα τα ετήσια έσοδα του υφισταμένου Αεροδρομίου για την υλοποίηση του Νέου (περί τα €20εκ. ετησίως). Έσοδα επτά ετών επαρκούν για να κατασκευαστούν τα ανωτέρω έργα αναβάθμισης, να πληρωθούν οι απαλλοτριώσεις (περί τα €80εκ.) και να κατασκευαστούν οι οδικές προσβάσεις του Αεροδρομίου Καστελλίου (περί τα €50εκ.), που διευκολύνουν τη σύνδεση ΒΟΑΚ και ΝΟΑΚ.

Τέλος, εφόσον ο σε εξέλιξη διαγωνισμός αποβεί άγονος ή ακυρωθεί, επιβάλλεται να υιοθετηθεί από το Δημόσιο ολοκληρωμένη στρατηγική που θα περιλαμβάνει:

– Ένταξη του Νέου Αεροδρομίου στο «πακέτο Juncker».

– Δρομολόγηση (άμεσα και ανεξάρτητα από παραχώρηση ή μη) των ανωτέρω τριών ομάδων δράσεων.

– Συνδυασμό των επενδυτικών σχεδίων του Νέου Αεροδρομίου και της εκμετάλλευσης χώρου του υφισταμένου Αεροδρομίου και κατάστρωση ενοποιημένου χρηματοδοτικού μοντέλου με στόχο τον ρεαλιστικό περιορισμό της διάρκειας παραχώρησης.

– Προκήρυξη (άμεσα) νέου διαγωνισμού με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου (που θα προχωρήσει ταχύτατα λόγω της προεργασίας) για την επιλογή ενός εξειδικευμένου οίκου ως προσωρινού παραχωρησιούχου (σύμφωνα με τα ανωτέρω) για το Νέο Αεροδρόμιο και παράλληλα ως λειτουργού του Αεροδρομίου Αλικαρνασσού (και του Τυμπακίου αν απαιτηθεί) για μια δεκαετία με αμοιβή ποσοστό επί των εισπράξεων.

Λαμπρόπουλος Σέργιος

Ο κ. Σέργιος Λαμπρόπουλος είναι καθηγητής του Τομέα Προγραμματισμού και Διαχείρισης Τεχνικών Έργων της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, πρώην Γενικός Γραμματέας Συγχρηματοδοτούμενων Δημοσίων Έργων.