Εκεί που το χώμα πεθαίνει – Αγρότες παλεύουν για να το σώσουν

Στη σκονισμένη Ζώνη του Καλαμποκιού των ΗΠΑ αυτή την άνοιξη, η γη ”πνιγόταν”. Η λεκάνη του ποταμού Γιανγκτζε της Κίνας, είχε ξεραθεί. Οι αγρότες και στις δύο περιοχές δίνουν μια χαμένη μάχη για να σώσουν το έδαφος που παράγει την τροφή μας.

Η Κάρολιν Όλσο πιστεύει ότι έκανε ό,τι μπορούσε για να προστατεύσει το αγρόκτημά της 1.100 στρεμμάτων κοντά στο Κόττονγουντ της Μινεσότα. Καλλιεργεί ψηλό γρασίδι ύψους ενός μέτρου γύρω από τα χωράφια της για να προστατεύσει το έδαφος και το χειμώνα φυτεύει καλλιέργειες για καλύπτει το έδαφος και το προστατεύει.

Αλλά οι καταιγίδες του Μάη ήταν σφοδρές. Εκτιμά πως το χώμα δεν άντεξε και η καλλιέργεια θα υποφέρει. ”Όταν ρίχνει τόση βροχή, σχεδόν 10 εκατ. την ώρα, ακόμη και οι βέλτιστες πρακτικές δεν αποδίδουν” λέει η η 55χρονη, της οποίας το αγρόκτημα ανήκει στην οικογένεια του συζύγου της από το 1913. Αντιθέτως, στην Γιανγκτζέ, όπου παράγεται το 1/3 των καλλιεργειών της Κίνας, το νερό δεν είναι αρκετό.

Οι επιστήμονες καταφεύγουν στην εκτόξευση ρουκετών στα σύννεφα για να προκαλέσουν βροχή με τεχνητά μέσα, με την ελπίδα να ποτίσουν τη γη που έχει αποστραγγιστεί από θρεπτικά συστατικά.

Από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα έως την Κένυα όμως φαίνεται πως οι προσπάθειες τόσων ανθρώπων για τη διατήρηση του εδάφους αποδεικνύεται πως δύσκολα μπορούν να μετριάσουν τις επιπτώσεις από τις ακραίες καιρικές συνθήκες οι οποίες βλάπτουν το οικοσύστημα και εξαντλούν την ικανότητά του να παράγει τρόφιμα, όπως φαίνεται και στις συνεντεύξεις του Reuters με δεκάδες αγρότες και ειδικούς.

Η διάβρωση του εδάφους θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια 10% της παγκόσμιας φυτικής παραγωγής έως το 2050, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).

Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός προβλέπεται να αυξηθεί κατά ένα πέμπτο σε σχεδόν 10 δισεκατομμύρια μέχρι τότε, ο υποσιτισμός και ο λιμός πρόκειται να επηρεάσουν όλο και περισσότερους ανθρώπους.

Λίγα μέρη βρίσκονται σε βαθύτερη κρίση από τα βοσκοτόπια της βόρειας Κένυας, όπου η ολοένα και μεγαλύτερη ξηρασία έχει απογυμνώσει τη γη από τη βλάστηση, εκθέτοντας το έδαφος σε μεγάλες καταστροφές και προκαλώντας πονοκέφαλο σε όσους προσπαθούν να προσαρμόσουν τις μεθόδους καλλιέργειας.

″Το χώμα που μένει εκεί είναι πολύ ευάλωτο, είναι το δέρμα της Γης…”, λέει η η Λι Αν Γουαινογούιτσκι εδαφολόγος στο Ναϊρόμπι στο CIFOR-ICRAF, ένα ερευνητικό κέντρο για το οφέλη των δέντρων για τους ανθρώπους και τα τοπία.

1.000 χρόνια θέλει η γη για να παράγει 2-3 εκατ. εδάφους

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μπορεί να χρειαστούν έως και 1.000 χρόνια για να παράγει η φύση 2-3 εκατοστά εδάφους, καθιστώντας τη διατήρηση του κρίσιμη.

Τα φυτά αναπτύσσονται απορροφώντας το ηλιακό φως και το διοξείδιο του άνθρακα. Κυκλοφορούν τον άνθρακα στο έδαφος, τροφοδοτώντας μικροοργανισμούς που με τη σειρά τους δημιουργούν τις συνθήκες για να αναπτυχθούν περισσότερα φυτά.

Οι ακραίες καιρικές συνθήκες, ορισμένες από τις οποίες προκαλούνται από την κλιματική κρίση, όχι μόνο βλάπτουν τις καλλιέργειες, αλλά παράλληλα διαβρώνουν το έδαφος και καταστρέφουν θρεπτικά συστατικά όπως ο άνθρακας, το άζωτο και ο φώσφορος από το περίπλοκο οικοσύστημα.

Αυτό οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας, δηλαδή μείωση της ικανότητάς τους εδάφους να συντηρεί τη φυτική ζωή και κατ′ επέκταση τη ζωή των ζώων και των ανθρώπων. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 1/3 της συνολικής έκτασης του εδάφους πλανήτη έχει ήδη υποβαθμιστεί από τη διάβρωση, την εξάντληση των θρεπτικών ουσιών ή με άλλους τρόπους.

Ο Ρόναλντ Βάργκας, επιστήμονας εδάφους και γραμματέας της Global Soil Partnership του FAO (Oργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των ΗΠΑ), λέει ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες επιταχύνουν την υποβάθμιση του εδάφους που έχει ήδη ξεκινήσει από την αποψίλωση των δασών, την υπερβολική βόσκηση από τα ζώα και την ακατάλληλη χρήση λιπασμάτων.

″Η υποβάθμιση της γης είναι ένας φαύλος κύκλος. Μόλις έχουμε υποβαθμισμένα εδάφη και έχουμε αυτά τα άσχημα (καιρικά) φαιινόμενα, τότε έχουμε και πολλές δυσάρεστες συνέπειες”.

Σχετικά με την προβλεπόμενη απώλεια του FAO σε ό,τι αφορά την παγκόσμια φυτική παραγωγή, πρόσθεσε: ”Αυτό το 10% αντιπροσωπεύει ένα πραγματικό ζήτημα για την επισιτιστική ασφάλεια”.

Τεχνητή βροχή

Οι μεσοδυτικές πολιτείες της Αμερικής, που έχει ”στεγνώσει” από την έλλειψη βροχής, στην πραγματικότητα γίνεται όλο και πιο υγρές με την πάροδο του χρόνου.

Οι βροχοπτώσεις τριών ημερών στα μέσα Μαΐου παρέσυραν έως και τρεις τόνους χώμα ανά στρέμμα σε 20 κομητείες της Μινεσότα, σύμφωνα με στοιχεία από το Daily Erosion Project, μια πρωτοβουλία του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αϊόβα για την εκτίμηση της απώλειας εδάφους.

Η Ρέιτσελ Σκάτμαν, επίκουρη καθηγήτρια βιώσιμης γεωργίας στο Πανεπιστήμιο του Μέιν των ΗΠΑ, σχολίασε πως οι Μεσοδυτικές και Βορειοανατολικές περιοχές ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες στη διάβρωση του εδάφους, επειδή ήταν αντιμέτωπες με πιο ακραίες ποσότητες βροχής από το κανονικό, μια τάση που αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι το τέλος του αιώνα.

Στη λεκάνη του ποταμού Γιανγκτζέ, πιο υγρές καιρικές συνθήκες θα ήταν σίγουρα ευπρόσδεκτος. Στις αγροτικές ζώνες στην περιοχή, που εκτείνονται από το Σιτσουάν στα νοτιοδυτικά έως τη Σαγκάη στην ανατολική ακτή, καταγράφηκαν 40% λιγότερες βροχοπτώσεις από το κανονικό το καλοκαίρι και ”ψήθηκαν” σε θερμοκρασίες ρεκόρ.

Ο Λιού Ζιγιού, αξιωματούχος του κινεζικού Υπουργείου Υδάτων, δήλωσε τον Αύγουστο ότι το ένα τρίτο του εδάφους σε έξι βασικές αγροτικές επαρχίες κατά μήκος του άνω και μεσαίου ρεύματος του Γιανγκτζε ”ήταν πιο ξηρό από το κανονικό εξαιτίας της ξηρασίας. Στο 1/10 από τις αγροτικές κομητείες σε αυτές τις επαρχίες, το έδαφος υπέφερε”.

Το πρόγραμμα ”σποράς σύννεφων” (πρόκληση τεχνητής βροχής) της Κίνας πρόσφερε κάποια ανακούφιση, με 211 επιχειρήσεις που ξεκίνησαν μόνο τον Αύγουστο για να προκαλέσουν βροχοπτώσεις σε πάνω από 1,45 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ξεραμένης γεωργικής γης, αλλά οι ειδικοί λένε ότι δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση.

Ο Ζάο Ζικιάνγκ, αντιπρόεδρος της υπηρεσίας τροποποίησης του καιρού της Κίνας, σε μια ενημέρωση τον Σεπτέμβριο υπεραμύνθηκε της πρακτικής πρόκλησης βροχής. Ωστόσο, δεν είπε εάν οι παρεμβάσεις αυτές ήταν επιτυχείς.

Ομοίως, άλλα μέτρα όπως το σκάψιμο χιλιάδων νέων πηγαδιών και η ενθάρρυνση των αγροτών να αλλάξουν καλλιέργειες για να ενισχύσουν τις αποδόσεις έχουν περιορισμένο αντίκτυπο.

Αγρότες γύρω από τη συρρικνωμένη πια λίμνη Ποϊάγκ στην επαρχία Τζιαγκσι είπαν στο Reuters ότι όλα τα είδη των καλλιεργειών δεν αναπτύσσονταν επαρκώς ως αποτέλεσμα της έλλειψης βροχής.

Ο Χου Μπαολίν, ένας 70χρονος από το χωριό Ξινιάο λέει ότι η ελαιοκράμβη του δεν είχε καν ανθίσει και άλλοι καρποί ήταν στο 1/3 του συνηθισμένου μεγέθους του.

Στην αγροτική συνοικία Χουκού στο Τζιαγκσι πολλές φυτείες σουσαμιού, καλαμποκιού, γλυκοπατάτας και βαμβακιού έχουν ”στεγνώσει”, είπε ένας 72χρονος κάτοικος.

Οι καμήλες έρχονται, οι καμηλοπαρδάλεις φεύγουν

Ορισμένοι ειδικοί είναι αισιόδοξοι ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για να υποχωρήσει ο κίνδυνος τουλάχιστον σε ορισμένα μέρη. Ο FAO συνέταξε ένα σχέδιο δράσης φέτος που επιδιώκει να βελτιώσει και να διατηρήσει την υγεία του 50% των παγκόσμιων εδαφών έως το 2030, υιοθετώντας πρακτικές όπως η αμειψισπορά και η αγροδασοκομία, ένα σύστημα χρήσης γης που φυτεύει δέντρα μέσα και γύρω από τις καλλιέργειες και τους βοσκότοπους.

Η Κριστίν Μόργκαν, επικεφαλής επιστημονική υπεύθυνη στο Soil Health Institute με έδρα τη Βόρεια Καρολίνα στις ΗΠΑ, δήλωσε ότι τα εδάφη θα μπορούσαν να αναγεννηθούν εάν οι αγρότες εφαρμόσουν καλύτερες μεθόδους.

″Πάντα πιστεύαμε ότι κάτι νέο θα μας σώσει”, λέει η Μόργκαν. ”Αλλά πρέπει πραγματικά να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας”.

Οι επιλογές περιλαμβάνουν τη μη άροση του εδάφους για τη μείωση της διάβρωσης και τη φύτευση καλλιεργειών εκτός εποχής για την πρόληψη της διάβρωσης και της απώλειας θρεπτικών στοιχείων.

Οι πρακτικές χρησιμοποιούνται μόνο στο 25% και στο 4% αντίστοιχα, των εκμεταλλεύσιμων στρεμμάτων στις ΗΠΑ, σύμφωνα με εκτιμήσεις της BMO Capital Markets, η οποία ανέφερε ότι η γενική εξυγίανση των συστημάτων καλλιέργειας δημιούργησε αρχικό κόστος για τους αγρότες, με απώλειες απόδοσης τα πρώτα χρόνια. Στην Κένυα, όμως, η ζημιά είναι τρομερή.

″Το χώμα δεν ήταν ποτέ τόσο αμμώδες όταν ήμουν νέος”, είπε ο Μαλιγιάν Λεκοπίρ, 50 ετών, κτηνοτρόφος βοοειδών και κατσικιών στην περιοχή Σαμπούρου. ”Αυτό το μέρος ήταν τόσο όμορφο. Καμηλοπαρδάλεις, ζέβρες, γαζέλες έβοσκαν δίπλα στις κατσίκες μας. Τώρα όλα τα ζώα έχουν φύγει και τα ρυάκια έχουν στεγνώσει”. Πράγματι, η γη ”στεγνώσει” στη χώρα, όπου οι ανεπτυγμένες ξηρασίες έχουν γίνει πιο συχνές από το 2000, με τη σημερινή να είναι η χειρότερη εδώ και τέσσερις δεκαετίες.

Πάνω από το 60% τους εδάφους θεωρείται εξαιρετικά υποβαθμισμένο και περισσότερο από το 27% πολύ υποβαθμισμένο, σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος της Κένυας, που λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η βλάστηση και η ικανότητά της να αντιστέκεται στη διάβρωση.

Αυτό συμβαίνει παρά τις προσπάθειες των διαφόρων οικολογικών οργανώσεων να ενθαρρύνουν τους αγρότες να αποφεύγουν ή να καταφεύγουν το λιγότερο δυνατό στο όργωμα και να προτιμούν μεθόδους γεωργοδασκομίας.

Κανένα από τα παιδιά που έπαιζαν στο χωριό του Λεκοπίρ στη βόρεια Κένυα δεν θυμάται μια πραγματική εποχή βροχών. Έχουν συνηθίσει να εκτρέφουν καμήλες και να αποφεύγουν τον αυξανόμενο ιστό των σκονισμένων ρεμάτων.

Η ξηρασία έχει κάνει τις πηγές νερού στις οποίες βασίζεται αυτό το χωριό ολοένα και πιο στάσιμες, κάνοντας τα παιδιά πιο άρρωστα, λέει ο Λεκοπίρ ενώ για να κρατήσουν ζωντανά τα βοοειδή και τις κατσίκες που έχουν απομείνει, οι βοσκοί συχνά πρέπει να περπατήσουν εκατοντάδες μίλια αναζητώντας νερό ή βοσκότοπο.

Το γρασίδι έχει εξαφανιστεί από μεγάλο μέρος των άλλοτε αχανών βοσκότοπων της Κένυας, αφήνοντας τη γη επιρρεπή σε μελλοντική διάβρωση, δήλωσε η Γουαινογούιτσκι.

Τόσο πολύ έδαφος έχει διαβρωθεί στην Κένυα, την Ινδία και πολλά άλλα μέρη σε όλο τον κόσμο που η τράπεζα σπόρων του εδάφους – σπόροι χόρτου έτοιμοι να φυτρώσουν μόλις πέσει η βροχή – έχουν επίσης εξαντληθεί, πράγμα που σημαίνει ότι η αποκατάσταση κάποιων περιοχών θα απαιτούσε χειροκίνητη επανασπορά λέει ο Τορ-Γκουνάρ Βάγκεν επικεφαλήςεπιστήμονας της CIFOR-ICRAF.