Πλούσιοι ή φτωχοί; – Ποιος φταίει για την καταστροφή του πλανήτη μας;

Οι επιστήμονες συμφωνούν: Ο άνθρωπος και οι δραστηριότητές τους, φέρουν το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης – της τάξης του 95% – για το φαινόμενο της υπερθέρμανσης, που απειλεί να αλλάξει τον τρόπο ζωής μας και τη μορφή του πλανήτη.

Τίθεται, όμως, ένα εύλογο ερώτημα: Ευθύνονται όλοι οι άνθρωποι το ίδιο; Όπου και αν κατοικούν και όποια και αν είναι η οικονομική τους κατάσταση και το βιοτικό τους επίπεδο;

Και εδώ, τα στατιστικά δεδομένα και οι επιστημονικές μελέτες οδηγούν σε μια σαφή απάντηση: Όχι, δεν μπορούμε να τους βάλουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι. Ούτε τα κράτη, ούτε και τους ανθρώπους.

Οι συγκρίσεις σε επίπεδο κρατών είναι αναμφίβολα αποκαλυπτικές. Όχι μόνο αναφορικά με το τι συμβαίνει σήμερα, αλλά και για την ιστορική αλλοίωση και καταστροφή της γήινης ατμόσφαιρας, μέσω της εκπομπής κυρίως διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και μεθανίου και άλλων αερίων.

ΗΠΑ και Κίνα

Σήμερα, λοιπόν, η Κίνα εκπέμπει μακράν τις μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου – μια ένωση η οποία παράγεται κατά βάση από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο και γαιάνθρακας. Οι εκπομπές της αναλογούν περίπου στο 25% των συνολικών, ενώ μαζί με τις ΗΠΑ και την Ινδία, που βρίσκονται στη δεύτερη και την τρίτη θέση, το ποσοστό φτάνει στο 50%.

Η παραπάνω εικόνα, όμως, αποτυπώνει τη μισή αλήθεια. Κι αυτό συμβαίνει για δύο λόγους.

Ο ένας είναι ότι όταν οι εκπομπές μετρώνται «κατά κεφαλήν», κάτι που είναι και το πιο σωστό μιας και συνυπολογίζει και τον πληθυσμό της κάθε χώρας, τότε η Κίνα πέφτει εντυπωσιακά και βρίσκεται στην 41η θέση παγκοσμίως. Η Ινδία, επίσης, βρίσκεται στην 131η θέση, ενώ οι ΗΠΑ στη 13η – με την πρώτη να καταλαμβάνεται από το Κατάρ.

Η παραπάνω κατάταξη αποτυπώνει, σε μεγάλο βαθμό, τον βαθμό ανάπτυξης της οικονομίας κάθε χώρας, το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού της, όπως επίσης και την περιβαλλοντική «συνείδηση» που διαθέτουν τόσο οι πολίτες όσο και οι κυβερνήσεις.

Οι υπερδυνάμεις ρυπαίνουν πιο πολύ

Με άλλα λόγια: Όσο κι αν τα πυρά της Δύσης στρέφονται κατά της Κίνας, αυτή έχει κάθε λόγο να της ανταποδίδει την κατηγορία. Δυνατότητα, μάλιστα, η οποία ενισχύεται όταν συνυπολογιστεί και ο δεύτερος από τους λόγους που προαναφέρθηκαν: Η ιστορική πορεία των εκπομπών κάθε χώρας και η συνολική και διαχρονική της συμβολή στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης.

Και εδώ, τα δεδομένα είναι εντυπωσιακά και γλαφυρά. Έτσι, μέχρι το 1911, ο μεγαλύτερος ρυπαντής ήταν η τότε παγκόσμια υπερδύναμη, η Βρετανική Αυτοκρατορία, η οποία ηγούνταν μέχρι τότε και της βιομηχανικής επανάστασης.

Στη συνέχεια, η σκυτάλη πέρασε στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες σταδιακά πήραν τη θέση της Βρετανίας στο διεθνές σκηνικό, τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Όσο για την Κίνα, πέρασε πρώτη μετά την εκρηκτική μεγέθυνση της δικής της οικονομίας στη διάρκεια των 2-3 τελευταίων δεκαετιών, που την οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην κορυφή.

Οι δύο παραπάνω λόγοι αποτελούν και τη βάση των επιχειρημάτων του Πεκίνου (και όχι μόνο) στις διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης: Μην μας ζητάτε να κάνουμε εμείς το μεγάλο βήμα, όταν εσείς είστε αυτοί που έχουν ωφεληθεί σωρευτικά περισσότερο και έχουν επιφέρει το βαρύτερο πλήγμα στην Γη και την ατμόσφαιρά της.

Το 1% και οι υπόλοιποι

Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τους ανθρώπους – το μερίδιο της «ατομικής ευθύνης» τους δεν είναι ισότιμο, ειδικά όταν μιλάμε για τους λίγους μεγιστάνες του πλούτου και τα δισεκατομμύρια των φτωχοδιάβολων που είναι βυθισμένοι στη φτώχεια.

Για του λόγου το αληθές, σύμφωνα και με πρόσφατο δημοσίευμα στο Bloomberg, το 1% των πλουσιότερων ανθρώπων στον πλανήτη εκπέμπει σήμερα στην ατμόσφαιρα 70 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα σε σύγκριση με το 50% των φτωχότερων.

«Όσο ανεβαίνουμε στην κλίμακα των εισοδημάτων τόσο οι εκπομπές αυξάνουν εκθετικά. Απόδειξη το γεγονός ότι οι πωλήσεις πολυτελών θαλαμηγών, καθεμία από τις οποίες ρυπαίνει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, αυξήθηκαν πέρυσι κατά 77%», σημειώνει το ίδιο ρεπορτάζ και συνεχίζει: «Μια 11λεπτη πτήση στο διάστημα, όπως αυτή του ιδρυτή της Amazon, Τζεφ Μπέζος, εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο ανά επιβάτη από όσο θα εκπέμψει σε ολόκληρη τη ζωή του το ένα δισεκατομμύριο των πιο φτωχών ανθρώπων»!

Όταν «μιλά» ο τρόπος ζωής

Και ο Guardian εξηγεί παραστατικά το παραπάνω χάσμα: «Οι πτήσεις, η οδήγηση μεγάλων και ακριβών αυτοκινήτων, η κατοχή πολλών σπιτιών και οι μετακινήσεις από το ένα στο άλλο, η διατροφή που είναι πλούσια σε κρέας και εισαγόμενα είδη, η αγορά περισσότερων ρούχων και εισαγόμενων ειδών πολυτελείας, εξηγούν το γιατί το αποτύπωμα άνθρακα των πλουσίων είναι πολύ μεγαλύτερο».

Όσο για το τι κάνουν οι φτωχότεροι; «Την ίδια στιγμή – τονίζει το ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας – οι πιο φτωχοί άνθρωποι τείνουν να κινούνται κοντά στον τόπο διαμονής τους και να μένουν σε μικρά σπίτια, χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες, ενώ οι δαπάνες τους για είδη πολυτελείας είναι πολύ μικρότερες».

Ας μην έχουμε, λοιπόν, αυταπάτες, ειδικά τώρα που θα γράφονται και θα λέγονται πολλά με την ευκαιρία της διάσκεψης COP-27. Όσον αφορά στην καταστροφή του πλανήτη δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Δεν τον… φάγαμε και δεν τον τρώμε όλοι μαζί.