Τι είναι η αυτοεκτίμηση και πόση σημασία έχει;

Η έννοια της αυτοεκτίμησης συγχέεται συχνά με την έννοια της αυτοπεποίθησης. Αυτοπεποίθηση είναι ο βαθμός πίστης που έχει κάποιος στις δυνατότητές του, δηλαδή στην ευφυΐα του, τις γνώσεις του, τα ταλέντα του κ.λπ.

Αυτοεκτίμηση είναι ο βαθμός πίστης που έχει κάποιος στις αρετές που απαιτούνται για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του όπως στο θάρρος του, την εργατικότητά του, τη δύναμη θέλησής του κλπ. Η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση επηρεάζουν η μία την άλλη και ως έννοιες μοιάζουν μεταξύ τους. Ωστόσο η αυτοεκτίμηση αναφέρεται σε κάτι ασύγκριτα πιο ουσιαστικό απ’ ότι η αυτοπεποίθηση: η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στην ίδια την αξία του ανθρώπου, γιατί η αξία του ανθρώπου κρίνεται όχι από το πόσες δυνατότητες έχει, αλλά από το κατά πόσον αξιοποιεί τις (πολλές ή λίγες) δυνατότητες που διαθέτει.

Η καλή αυτοεκτίμηση είναι ό,τι χρειάζεται πραγματικά ο άνθρωπος στη ζωή του, γιατί του εξασφαλίζει ευτυχία σε ψυχολογικό επίπεδο και μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων του για την εκπλήρωση των επιθυμιών του σε πρακτικό επίπεδο.

Συχνά η έννοια της αυτοεκτίμησης συγχέεται με την έννοια της αυτοπεποίθησης.

Η αυτοπεποίθηση αναφέρεται στο κατά πόσο ένας άνθρωπος πιστεύει ότι έχει δυνατότητες. Τέτοιες δυνατότητες μπορεί να είναι π.χ. η ευφυΐα του, οι γνώσεις του οι δεξιότητές του, τα ταλέντα του, η εμφάνισή του, οι ικανότητές του σε διάφορους τομείς της ζωής όπως κοινωνικό, ερωτικό, επαγγελματικό κ.λπ..

Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται σε κάτι πιο ουσιαστικό, δηλαδή στο κατά πόσο ένας άνθρωπος πιστεύει ότι διαθέτει τις αρετές οι οποίες είναι απαραίτητες για να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που έχει. Τέτοιες αρετές είναι π.χ. η εργατικότητα, το θάρρος, η επιμονή, η δύναμη θέλησης, η σωφροσύνη, η συνέπεια, η ευσυνειδησία, η καλοσύνη κ.λπ..

Ασφαλώς η χαμηλή αυτοπεποίθηση οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και το αντίστροφο.

Ένας άνθρωπος με χαμηλή αυτοπεποίθηση, που δεν πιστεύει δηλαδή στις δυνατότητές του, δεν τις χρησιμοποιεί γι αυτόν ακριβώς τον λόγο. Έτσι έχει φτωχά αποτελέσματα σε έναν ή περισσότερους τομείς της ζωής του. Μετά οι άλλοι γύρω του (αλλά και ένα μέρος του εαυτού του που ξέρουν ότι έχει δυνατότητες, τον κατηγορούν ότι έχει φτωχά αποτελέσματα επειδή δεν προσπαθεί αρκετά, δηλαδή δεν αξιοποιεί τις δυνατότητες που έχει κι αυτό ισοδυναμεί με χαμήλωμα της αυτοεκτίμησης. Αξίζει δε να ειπωθεί ότι όσο περισσότερο οι γύρω του εξαίρουν τις δυνατότητές του, τόσο περισσότερο χαμηλώνει η αυτοεκτίμησή του.

Επίσης η χαμηλή αυτοεκτίμηση ενισχύει τον εαυτό της και οδηγεί σε χαμηλή αυτοπεποίθηση με τρόπο ανάλογο με τον παραπάνω. Πράγματι, έχοντας κάποιος χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχει δυσάρεστα συναισθήματα άγχους, φόβου, θλίψης, ενοχών έχει πεσμένο ηθικό κλπ. Όλα αυτά μαζί τον κάνουν να υπο-χρησιμοποιεί τις δυνατότητές του με αποτέλεσμα φτωχά αποτελέσματα. Έπειτα, εκλαμβάνει τα φτωχά αποτελέσματα ως απόδειξη ότι δεν έχει δυνατότητες (χαμήλωμα αυτοπεποίθησης) ή ότι δεν προσπαθεί αρκετά για να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες που έχει (χαμήλωμα της αυτοεκτίμησης).

Πάντως, παρ’ όλο που η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση μοιάζουν ως έννοιες μεταξύ τους και όπως είδαμε η μία οδηγεί στην άλλη και παρ’ όλο που οι δυνατότητες και οι αρετές που χρειάζονται για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων μπαίνουν συχνά στο «ίδιο καλάθι» σαν να είναι το ίδιο πράγμα, έχουν μεταξύ τους μία τεράστια διαφορά:

Το αν και κατά πόσον έχουμε δυνατότητες, δεν επηρεάζει καθόλου το κατά πόσο αξίζουμε ως άνθρωποι.

Το αν διαθέτουμε τις αρετές για να χρησιμοποιήσουμε τις δυνατότητες που έχουμε (λίγες ή πολλές δεν έχει καμία σημασία) είναι ο αποκλειστικός παράγων που καθορίζει την αξία μας ως ανθρώπους.

Δεν λέει απολύτως τίποτα για την αξία ενός ανθρώπου αν γεννήθηκε όχι έξυπνος ή άσχημος ή λίγο ελκυστικός ή χωρίς κανένα ιδιαίτερο ταλέντο κ.λπ.. Λέει όμως τα πάντα για την αξία του το κατά πόσον προσπαθεί να αξιοποιεί τις όποιες δυνατότητες του έδωσε η φύση, ο θεός, η τύχη, το περιβάλλον όπου μεγάλωσε, η μοίρα, η ζωή ή όπως αλλιώς το πούμε.

Πράγματι, αν προσέξουμε, θα δούμε ότι όλα τα ελαττώματα που αποδίδουμε οι άνθρωποι ο ένας στον άλλον αλλά και ο καθένας στον εαυτό του, έχουν να κάνουν με την μη πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού μας και όχι με την απουσία δυνατοτήτων αυτών καθ’ αυτών:

Δειλός; Αυτός που έχει δυνατότητες να διεκδικήσει κάτι καλό για τον εαυτό του ή για τους άλλους, αλλά δεν τις χρησιμοποιεί, γιατί κάνει πίσω μπροστά στον φόβο του. Τεμπέλης; Αυτός που έχει δυνατότητες (νοητικές και σωματικές) να παράγει έργο, αλλά δεν τις χρησιμοποιεί γιατί κάνει πίσω μπροστά στον κόπο.

Εγωιστής ή κακός; Αυτός που έχει τις δυνατότητες να φερθεί καλά (γνωρίζει την διαφορά του καλού από το κακό, έχει την νοημοσύνη να καταλαβαίνει πότε βλάπτει τους άλλους, ξέρει τι πονάει τους συνανθρώπους του και τι τους κάνει να νοιώθουν όμορφα κ.ά.), αλλά δεν τις χρησιμοποιεί, γιατί ενδίδει στην επιθυμία και την ευκολία να ωφελεί μόνο τον εαυτό του.

Αδύναμος; Δεν είναι αυτός που δεν έχει όντως δυνάμεις, αλλά αυτός ο οποίος τις δυνατότητες που διαθέτει, δεν τις χρησιμοποιεί, γιατί καταβάλλεται εύκολα από τις δυσκολίες και τα εμπόδια (ψυχικά αδύναμος, χωρίς δύναμη θέλησης). Βλάκας ή χαζός; Όταν χρησιμοποιούμε αυτούς τους χαρακτηρισμούς ως μομφή, δεν εννοούμε ότι ο εαυτός μας ή κάποιος άλλος έχει πράγματι χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, αλλά ότι από νοητική νωθρότητα και οκνηρία δεν χρησιμοποιεί την (φυσιολογική ή και την ξεχωριστή) ευφυΐα του, αφήνει αναξιοποίητη την ικανότητά του να σκέφτεται, να αναλύει, να υπολογίζει, να προνοεί.

Το να έχουμε καλή αυτοεκτίμηση πάνω στη βάση ότι όλοι οι άνθρωποι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που έχουμε, είναι ό,τι χρειαζόμαστε στη ζωή μας. Διότι καλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ψυχική γαλήνη, και ψυχική γαλήνη εκτός του ότι ισοδυναμεί με το να νιώθουμε ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι, σημαίνει και τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων μας προς την εκπλήρωση κάθε επιθυμίας μας που αφορά στην εξωτερική πραγματικότητα.