Τι γίνεται με τα δημοψηφίσματα της Ρωσίας σε περιοχές της Ουκρανίας;

Η ψηφοφορία έχει ήδη αρχίσει στα «δημοψηφίσματα» στις επαρχίες Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Χερσώνας και Ζαπορίζια, με τον δήμαρχο του Λουχάνσκ, Σεργκέι Χαϊντάι, να καταγγέλλει σε ανάρτησή του στο Telegram ότι ρωσικές δυνάμεις εξαναγκάζουν κατοίκους να ψηφίσουν και τους απαγορεύουν να εγκαταλείψουν την περιοχή.

«Σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία, οι δυνάμεις κατοχής δημιουργούν ένοπλες ομάδες που πάνε πόρτα-πόρτα και αναγκάζουν ανθρώπους να μετέχουν στο λεγόμενο “δημοψήφισμα”», είπε.

Σε ορισμένες επιχειρήσεις, πρόσθεσε ότι «εκείνοι που δεν μετέχουν στο δημοψήφισμα διώχνονται αυτόματα από τις δουλειές τους», ενώ αλλού «οι [διορισμένες από τη Μόσχα] Αρχές απαγόρευσαν στον ντόπιο πληθυσμό να εγκαταλείψει την πόλη από τις 23 μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου».

Ο γραμματέας του δημοτικού συμβουλίου της Ζαπορίζια, Ανατόλι Κούρτεφ, είπε σήμερα ότι «εντατικοποιήθηκε η προετοιμασία και η διεξαγωγή του λεγόμενου “δημοψηφίσματος”… Υπόσχονται στους κατοίκους της περιοχής χρηματικές αμοιβές και οικιακές συσκευές προκειμένου να τους δώσουν δεδομένα για διαβατήρια ώστε να αποκτήσουν τη ρωσική υπηκοότητα», επισήμανε.

Τα ερωτήματα του «δημοψηφίσματος»

Στις περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, την «ανεξαρτησία» των οποίων αναγνώρισε ο Βλαντίμιρ Πούτιν πριν την εισβολή, οι κάτοικοι καλούνται να απαντήσουν στα «δημοψηφίσματα» κατά πόσον υποστηρίζουν «την ένταξη της Λαϊκής Δημοκρατίας στη Ρωσία». Στις περιοχές της Χερσώνας και της Ζαπορίζια τα ψηφοδέλτια αναγράφουν: «Είστε υπέρ της απόσχισης από την Ουκρανία, του σχηματισμού ενός ανεξάρτητου κράτους από την περιοχή και της ένταξης στη Ρωσική Ομοσπονδία;».

Οι ψήφοι συγκεντρώνονται από άτομα που επέλεξαν οι διορισμένες από τη Ρωσία Αρχές, τα οποία θα πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα για τις πρώτες τέσσερις ημέρες, ενώ τα εκλογικά τμήματα θα είναι ανοιχτά την τελευταία ημέρα, την Τρίτη.

Γιατί γίνονται τώρα τα «δημοψηφίσματα»;

Επτά μήνες από την έναρξη της ρωσικής εισβολής ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι στριμωγμένος από τις εξελίξεις, καθώς οι Ουκρανοί με την αντεπίθεσή τους ανακατέλαβαν εδάφη από τις ρωσικές δυνάμεις που είχαν θέσει από τις 24 Φεβρουαρίου υπό τον έλεγχό τους.

Τα δημοψηφίσματα είναι ένα από τα τρία βήματα που κάνει η Ρωσία σε μια προσπάθεια να αλλάξει τη δυναμική των εξελίξεων υπέρ της. Με την προσάρτηση άλλου ενός 15% των εδαφών της Ουκρανίας, η Μόσχα θα μπορεί να ισχυριστεί ότι εδάφη της δέχονται επίθεση με όπλα που παρείχαν το ΝΑΤΟ και άλλες δυτικές χώρες στην Ουκρανία.

Με τη μερική επιστράτευση ελπίζει ότι θα μπορεί να υπερασπιστεί ένα μέτωπο μήκους χιλίων χιλιομέτρων, ενώ η Μόσχα έχει ποινικοποιήσει τη λιποταξία, την παράδοση, τις αδικαιολόγητες απουσίες στη διάρκεια της επιστράτευσης και την άρνηση εκτέλεσης διαταγών.

Το μοντέλο που ακολουθεί η Ρωσία με τα αποσχιστικά δημοψηφίσματα είναι γνωστό από την περίπτωση της Κριμαίας το 2014, η προσάρτηση της οποίας ακολούθησε μετά από ένα τέτοιο δημοψήφισμα, το οποίο κατήγγειλε ως παράνομο και στημένο η διεθνής κοινότητα, όπως και αυτά που διεξάγονται τώρα στην ανατολική και νότια Ουκρανία.

Γιατί είναι παράνομα τα δημοψηφίσματα;

Τα δημοψηφίσματα αυτά είναι παράνομα τόσο βάσει του ουκρανικού Συντάγματος όσο και του Διεθνούς Δικαίου, ενώ συνιστούν και παραβίαση της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών.

«Είναι ένα μέσο για την απόκτηση εδάφους διά της βίας, κι αυτό είναι παράνομο», δήλωσε ο καθηγητής Μαρκ Γουέλερ, της έδρας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Συνταγματικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge

Παρατηρητές αναμένουν ότι το αποτέλεσμα των «δημοψηφισμάτων» θα προκαθοριστεί από το Κρεμλίνο, με αξιωματούχους που αναμένεται να ανακοινώσουν πως οι ψηφοφόροι σε κάθε περιοχή υποστηρίζουν συντριπτικά την ένταξη στη Ρωσία. Οι άνθρωποι της Μόσχας στις περιοχές αυτές «λαμβάνουν τις εντολές τους να παραδώσουν ένα ορισμένο ποσοστό… Είτε είναι 97% είτε 95%, ο Πούτιν σίγουρα θα πει σε όποιον κάνει το δημοψήφισμα ποιο αποτέλεσμα επιδιώκει» είπε ο καθηγητής της Munk School of Global Affairs and Public Policy του Πανεπιστημίου του Τορόντο, Ρόμπερτ Όστιν.

Τα «δημοψηφίσματα» διεξάγονται χωρίς ανεξάρτητους παρατηρητές, με παντελή έλλειψη διαφάνειας ως προς το ποιοι και υπό ποιες συνθήκες ψηφίζουν. Για τον Καναδό πρώην βουλευτή και νυν επικεφαλής της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ukrainian World Congress, Μπόρις Βρεσνέφσκι, πρόκειται ουσιαστικά για «δημοψηφίσματα υπό την απειλή όπλου». «Σε περιοχές που βομβαρδίζονται και βάλλονται, όπου σκοτώθηκαν οι γείτονές σου, εξαφανίστηκαν ή βασανίστηκαν, όταν εμφανίζεται ένας λεγόμενος Ρώσος εκλογικός αξιωματούχος συνοδεία στρατιώτη με καλάσνικοφ και σου λέει να συμπληρώσεις ένα ψηφοδέλτιο, τι θα ψήφιζες. Θα ψήφιζες για να σώσεις τη ζωή σου», σημειώνει.

Θα αντιμετωπίσει η Ρωσία συνέπειες για τα «δημοψηφίσματα»;

Πολλοί Δυτικοί ηγέτες, περιλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, κατήγγειλαν τα δημοψηφίσματα ως στημένα και είπαν ότι οι χώρες τους δεν θα αναγνωρίσουν τα αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποια περαιτέρω δράση θα μπορούσαν να λάβουν κατά της Ρωσίας, δεδομένου του τεράστιου όγκου των κυρώσεων που της έχουν ήδη επιβληθεί από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι κάλεσε τα Ηνωμένα Έθνη να αφαιρέσουν από τη Ρωσία το δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Το 2014 η Ρωσία αποπέμφθηκε από την G8 και της επιβλήθηκαν κυρώσεις από πολλές χώρες μετά την αποστολή στρατευμάτων στην Κριμαία και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος όπου αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι το 97% των ψηφοφόρων υποστήριξε την ένταξη στη Ρωσία. Η Μόσχα χρησιμοποίησε αυτό το «δημοψήφισμα» -που διεξήχθη υπό τη στενή παρακολούθηση των ρωσικών στρατευμάτων λίγο αφότου είχαν κατακτήσει την περιοχή- ως δικαιολογία για την προσάρτηση της χερσονήσου της Μαύρης Θάλασσας, σε μια κίνηση που δεν αναγνωρίστηκε από τον περισσότερο κόσμο.

Ποια είναι η κατάσταση στις περιοχές όπου διεξάγονται τα αποσχιστικά δημοψηφίσματα;

Το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους από την Ουκρανία λίγες εβδομάδες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, πυροδοτώντας οκτώ χρόνια συγκρούσεων που τελικά οδήγησαν τον Πούτιν να εξαπολύσει την εισβολή τον Φεβρουάριο, φαινομενικά για να προστατεύσει τους κατοίκους τους. Έκτοτε, τα ρωσικά στρατεύματα και οι τοπικές αυτονομιστικές δυνάμεις έχουν πάρει τον έλεγχο σχεδόν ολόκληρης της περιοχής του Λουχάνσκ, αλλά μόνο περίπου το 60% του Ντονέτσκ.

Στις νότιες περιοχές όπου θα διεξαχθούν δημοψηφίσματα το αντιρωσικό αίσθημα είναι έντονο. Εκατοντάδες ακτιβιστές υπέρ του Κιέβου έχουν συλληφθεί, με πολλούς να ισχυρίζονται ότι βασανίστηκαν. Άλλοι απελάθηκαν βίαια και δεκάδες χιλιάδες τράπηκαν σε φυγή.